anziech(s)kaart \ kk\~(D)v ansicht, prentbriefkaart
a \ v letterteken voor de korte klinker a in: baj of sjtal of voor de lange klinker a in: klage, sjla of vane
aa v aa lettertekencombinatie voor de lange klinker aa in b.v. naas, vaan of vaal
aadrekskunde ~\\ v wetenschap der aardrijkskunde
aaf \ bw af –1 naar beneden; löpste mèt aaf? syn. aversj –2 klaar; iech höb ’t hoeswerk aaf -3 leeg; ’t vaat ies aaf -4 es iech diech aantiek, bies doe aaf; (bij kinderspel) –5 van de vrouw aaf zin –6 de knuip aaf höbbe –7 aaf Bobby! (bevel) –8 op de kop aaf, exact (in tijd)
aafbae ~\ zw.ww afbidden; doe mós diech de vrattele laote aafbae door ‘ne gebedsgenezer
aafbiete ~~ st.ww afbijten -1 lett. met de tanden iets afbijten -2 oude verf afbijten met afbijtmiddel -3 fig. de sjpiets aafbiete -4 ziech ’t voor aafbiete (wanneer dieren elkaar het voedsel betwisten)
aafbieze ~lk\ zw.ww met bies afzetten van stof
aafbloze ~~ [J] st.ww afblazen; ’n vergadering aafbloze O/M aaflasje: afgelasten
aafbraeke ~~ →aafbreke
aafbranne ~\ zw.ww afbranden -1 ’n hoes kin aafbranne; fig: ’n aafgebrand dörp: ‘n verlaten, niet levendig dorp; ‘n dooie boel -2 ouw verf aafbranne –3 eerloos afgaan: bie dat optrae ies ‘r gans aafgebrand;
aafbraok ~\ m afbraak(project) syn. sjloop
aafbreke ~~* onr.st.ww (→breke) afbreken, slopen -1 lett: die ouw brağ weurt eindelek aafgebroke -2 fig: dae haet die ganse vereiniging aafgebroke
aafdaak ~~ o afdak
aafdampe ~~ zw.ww afdampen –1 lett. de damp van het kooksel laten afgaan -2 fig. afdruipen, afnokken, syn: aafhouwe, opsodemietere, aafkretse, loupe goon, opkretse, opsjtappe, vertrèkke
aafdanke ~~ zw.ww afdanken: dae kraom ies versjlete en weurt noe aafgedank; v.kleding, schoeisel
aafdeiling ~~ v afdeling –1 groep gelijksoortige zaken als deel van een groter geheel -2 onderafdeling v.d. voetbalbond: de Boys sjpele saer ’t vurrig jaor in de aafdeiling
aafdoon ~~ onr.st.ww (→doon) afdoen –1 iech wol zjuus ’t graas goon aafdoon –2 afhandelen v.e. onderwerp: de veurzietter haet die zaak drek aafgedoon -3 geslacht dier ontdoen van vel; ook fig. dae kin diech ’t vel aafdoon
aafdrage ~~ onr.st.ww (→drage) afdragen –1 naar beneden dragen -2 opdragen v. kleding of schoeisel -3 afdragen v.e. opbrengst in geld;
aafdrieve ~ lk~ st.ww afdrijven –1 op ’t water met de stroom mee drijven -2 vrucht afdrijven (abortus)
aafdruège ~\ zw.ww afdrogen –1 het vocht afnemen: bie de sjpeul haet hae de vrouw geholpe mèt aafdruège -2 aframmelen: zou v’r dem ins good aafdruège; syn. aaframmele, verzaole
aafgaeve ~~ →aafgeve
aafgank ~~ m afgang -1 publiekelijke blamage: dat waor toch ‘nen echten aafgank veur dae miensj syn. blamaasj, sjan -2 diarree, ontlasting: hae ies aan d’n aafgank, syn: boekloup, dunne, poeperiej, sjiet, sjieteriej, sjlingersjiet
aafgaon ~~ →aafgoon
aafgela ~\\ [J: aafgelaje] bn afgeladen, overvol; dao waor ‘t giesteraovend aafgela vol
aafgelaef ~\\ bn afgeleefd, na te sterk leven krachteloos of uitgeput zijn; syn. kepot, keduuk, fetuuj
aafgeloupe ~\~ bn afgelopen, syn:gedoon
aafgemeld ~\\ bn.bw –1 afgemeld, met kennisgeving afwezig -2 uitgeput, syn.poem~, doadmeug –3 versleten, verteerd syn: keduuk, fetuuj, oetgeranzjeerd (van personen)
aafgeve ~~* onr.st.ww (→geve) afgeven -1 overdragen v.e. voorwerp: iech zou die gevónge reloozje mer aafgeve -2 verwijten, afgeven op: doe mós neet zoa aafgeve op daen ermen haus -3 het loslaten v.e. kleurstof; die verf blief aafgeve
aafgewèrk ~ ∂~ bn afgewerkt; aafgewèrkden olie;
aafgewinne ~\ zw.ww afwennen; syn: aaflière; ook aafgewènne, aafwinne
aafgezaeg ~\ bn afgezaagd, eentonig
aafgoon ~~ onr.st.ww (→goon) afgaan -1 naar beneden gaan –2 ’n fig.nederlaag lijden, afgang -3 verdwijnen van de vorst: ’t waer geit aaf
aafgrónd ~~ m afgrond, ravijn
aafguns ~~ m afgunst, jaloezie syn. nao-iever, sjallezie, sjloezigheid
aafgunstig ~ bn.bw afgunstig, jaloers syn. →sjloes lk\
aafhange ~~ onr.st.ww (→hange) afhangen –1 afhankelijk zijn dat hingk van’t waer aaf –2 ’n deur afhangen; pasklaar maken, inpassen/inmeten -3 het ophangen van ’n geslacht beest om te laten besterven
aafhankelek [J] ~ ~ bn afhankelijk; [O/M] aafhenkelek afhankelijk
aafhole ~~* zw.ww afhalen –1 v. personen: de lozjees woorte aafgehaold door de sjnorder -2 hae ies de pries goon aafhole -3 naar beneden halen ; de koffersj van de zölder aafhole -4 geslacht dier van het vel ontdoen
aafhoute ~~ onr.st.ww (→houte) afhouden -1 bij betaling van rekening ’n afgerond hoger bedrag laten afhouden –2 ’n tegenspeler zodanig dekken dat hij niet aan de bal kan komen
aafhouwe ~\ onr.st.ww (→houwe) -1 afslaan (alle betekenissen A.N.) -2 vertrekken, er vandoor gaan, afnokken syn.aafdampe, op(sode)mietere
aafieze lk~lk~ zw.ww [O] ‘afijzen’, ’s winters het ijs van ’n vijver afhalen om in ijskelder te bewaren
aafjakkere ~\ [M/J] zw.ww afjakkeren, uitputten, afpeigeren [O: aafrakkere] syn: aafkniepe, oetpötte
aafkalle ~\ zw.ww -1 afspreken –2 afpraten
aafkäöre ~\ zw.ww afkeuren –1 ongeschikt verklaren: de sjeidsrechter haet ’t veld aafgekäörd -2 ongunstig of verwerpelijk beoordelen
aafkappe ~\ zw.ww afkappen –1 van takken van boom –2 opheffen, beëindigen v.e. gesprek 3 stapeltje speelkaarten afkoppen
aafkemme ~\ zw.ww afkammen –1 het uitkammen van de gedorste korenaren –2 afkraken, hekelen v.e. voorstel of opvatting
aafkemsel ~\ o afkamsel van aafkemme –1 kort stro voor veevoer –2 bindmiddel.
aafketsje ~\ zw.ww afketsen, -1 van kogel; de kogel ketsjde aaf op ‘t harnas -2 verwerpen van voorstel; dat veursjtèl ies aafgeketsj: syn. aafsjampe
aafketsjer ~\ m afketser, bij schietsport (schot) of biljartspel (stoot); syn. sjampsjeut.
aafkieke ~~ st.ww afkijken, spieken; syn. sjpieke
aafklatsje ~\ zw.ww -1 afhandelen met klappen of handschudden b.v. op veemarkt -2 handklappen van dansmeester op dansvloer ten teken tot partner-wissel -3 bij kinderspel aan het “centrale” voorwerp aftikken.
aafknage ~\ zw.ww afknagen; kluiven -1 afknagen van botjes: de kneuk aafknage -2 aflikken; wordt gezegd van meisje dat met veel jongens is omgegaan
aafknappe ~\ zw.ww afknappen –1 geestelijk er onderdoor gaan; nao dae-n tegesjlaag ies ‘r gans aafgeknap -2 ... op; ’t maedsje ies gans aafgeknap op dae lièlekerd -3 afbreken van b.v. ‘n dorre boomtak
aafkniepe ~lk~ st.ww afknijpen –1 dichtknijpen van slagader -2 afbeulen, drillen
aafkómme ~\ onr.st.ww (→kómme) -1 afdalen, naar beneden komen –2 naderen, op iemand afkomen –3 afleiden, woa kump dat van aaf? –4 bevrijden, ontdoen v. iets/iemand –5 afstammen; wèt dae waal woa ‘r van aafkump?
aafkóms ~\ v afkomst, afstamming, syn. herkóms, kómaaf; [O]: haerkóms
aafkóndige ~\ zw.ww afkondigen, proclameren; syn. proklemere
aafkooksel ~~ o afkooksel; aafkoker: kapot gekookte, bloemige aardappel
aafköppe ~\ zw.ww van bieten de bladerkop afslaan
aafkoupe ~~ [M/J] onr.st.ww (→koupe) afkopen; geldelijk genoegdoening bieden; [O]: aafgelle
aafkretse ~\ zw.ww afkrabben -1 met de nagels of ’n gereedschap wegnemen –2 moeizaam ‘n afstand afleggen -3 opkrassen, in stilte vertrekken of het leven laten
aafkriege ~ lk~ st.ww afkrijgen –1 voltooien, klaarkrijgen –2 door de keel krijgen, doorgeslikt krijgen: iech ziet vol, iech krieg dat neet miè aaf
aafkwiespele ~kk\ zw.ww afkwispelen, licht afstoffen (met kwast of plumeau).
aaflaot ~\ m aflaat -1 r.k. kwijtschelding van straf na boetedoening -2 open, natuurlijke afvoer van water
aaflaote ~\ onr.st.ww (→laote) aflaten –1 afgieten van kookwater (eerappele) syn: aafsjödde –2 afromen van melk -3 ’t water uit de leiding laten lopen ter voorkoming van bevriezing –4 ontladen van electriciteitsdraad -5 ’n gebruiksvoorwerp, b.v.het rolgordijn, naar beneden laten –6 ‘n wind laten, syn: eine laote vlege
aaflasje ~\ zw.ww afgelasten, ’n gebeurtenis niet laten plaatsvinden, syn. annulere
aaflege ~\ onr.st.ww (→lege) afliegen, ontkennen [O/M]: aafsjtrieje
aaflèğğe ~\ st.ww afleggen –1 reinigen en in doodshemd kleden van een lijk –2 ’n eed afleggen –3 kleren afleggen door priester als hij het priesterschap beëindigt -4 het tegen iemand afleggen, verliezen, onderdoen, het loodje leggen, onderspit delven: hae haet ’t tege häöm mótte aaflèğğe -5 bij het kaartspel jokeren: voldoende punten (40) op handen hebben om op tafel te komen: iech kin aaflèğğe –6 verkennen: veurtot de plisie ‘nen inval deit, weurt ièrsj de zaak aafgelag; -7 uit nieuwsgierigheid rondneuzen: de nuujsjièrige aaflèğğe –8 het ontluchten v.e. bed door lakens/dekens open te slaan: Mam haet dizze mörge de bèdder aafgelag
aafleije ~~ zw.ww afleiden
aafleijing ~~ v afleiding
aaflekke ~\ zw.ww aflikken -1 wk zoenend liefkozen: dat koppel sjtóng ziech aaf te lekke -2 het met de tong aflikken v.e. bord, lepel of vingers: v’r mochte van Mam noats de teleure aaflekke
aaflière ~\ zw.ww afleren
aafloekse ~kk\ zw.ww [O/M] afluizen, listig afhandig maken, ontfutselen, aftroggelen, syn: aafloeze, aaftraochele, plökke, vluè (K: luchse)
aafloeze ~lk\ →aafloekse
aaflosse ~\ zw.ww aflossen
aafloup ~~ m afloop; einde, resultaat: iech bin benuujd nao d’n afloup
aafloupe ~~ onr.st.ww (→loupe) aflopen –1 lett. mee naar beneden lopen: löps te mèt aaf -2 het afgaan van ‘n uurwerk -3 dragen van schoenen tot ze afgesleten zijn -4 beëindigen; daen termien löp aaf -5 bovenmatig bezoeken; dae löp de kaffees aaf -6 geheel te voet bezoeken: de buurt aafloupe –7 naar beneden hellen: dat terrein löp aaf –8 loup neet van de sjtoep aaf
aafluuchte ~\ zw.ww –1 aftillen: luuch miech die wesjtien ins van de fornuis aaf -2 met lamp (luuch) stelselmatig beschijnen van ’n muur of vertrek om iets aan te treffen, nagaan.
aafmagere ~~ zw.ww vermageren t.g.v. ziekte of ontbering
aafmake ~~ zw.ww –1 voltooien, beëindigen: iech mót nog ièrsj ’t hoeswerk aafmake [J: voltoaje] -2 vermoorden v. mens of ombrengen van dier -3 afrasteren van terrein –4 vermoeid maken: mèt dae lètste sjprint haet ‘r ‘m aafgemaak -5 doen inslapen: zie haet de kat mótte laote aafmake -6 in de grond boren v.persoon, syn: aafkrake -7 vervolmaken: ’n lekker saus maak ‘t vleisjgerech aaf.
aafmekerke ~~* o.vkw spelsysteem in kegelsport
aafmelle ~\ zw.ww afmelden, berichten van verhindering
aafmesjere ~\ zw.ww afmarcheren
aafpaole ~\ zw.ww afpalen, afbakenen m. palen
aafpasse ~\ zw.ww afpassen, met gepast geld betalen
aafpietsje ~kk\ zw.ww afknijpen m. nijptang, afknellen
aafpingele ~\ zw.ww afpingelen, afdingen op prijs, syn: pingele, marsjendere, sjieppere, sjipetere
aafplekke ~\\ zw.ww afplakken syn: aafplièstere (door stucadoor).
aafpoejere ~lk\ zw.ww afpoederen –1 met poeder afmaken –2 afschepen
aafpuène ~\ zw.ww afzoenen, veelvuldig zoenen
aafrabbele zw.ww afraffelen, opdreunen syn. aafraffele
aafraffele ~\ zw.ww afraffelen, opdreunen syn. aafrabbele, aaframmele, aafroebbele, aafroeffele
aafrakkere ~\ [O] zw.ww afpeigeren, afbeulen, afmatten, syn.aafjakkere
aaframmele ~\ zw.ww aframmelen -1 pak slaag geven –2 afraffelen van ’n tekst, opdreunen
aaframmeling ~\ v pak slaag; syn: zjwens
aafriechte ~kk\ africhten
aafriete ~lk~ st.ww afrukken syn: aafroetse –1 naar beneden trekken -2 masturberen, syn. aaftrèkke, wiekse: dae wiekse Wiellie sjtóng ziech eine aaf te riete
aafroebbele ~kk\ afdonderen, afdenderen –1 naar beneden denderen; hae kaom op zienen ieswagel de Cauberg aafgeroebbeld –2 afraffelen v. huiswerk of taalopdracht: ’t kind roebbelde ’t versjke aaf -3 de rug afdrogen; kins doe miech effekes de röğ aafroebbele?
aafroeffele ~kk\ (ook: verroeffele) (zw.ww afroffelen, aframmelen, afraffelen
aafroetse ~kk\ zw.ww afrukken: hae roetsde ‘nen tak van de boum aaf, syn. aafriete
aafroetsje ~kk\ zw.ww afglijden
aafrónne ~\ zw.ww afronden
aafrope ~\ onr.st.ww (→rope) afroepen -1 omroepen, door roepen openbaren: zie woorte aafgerope bie de meiköppelkes - 2 nummers afroepen bij kienspel
aafsjaffe ~\ zw.ww afschaffen, buiten gebruik stellen
aafsjampe ~~ zw.ww afschampen, syn. aafketsje
aafsjaore ~\ zw.ww afzetten met touw
aafsjave ~\ zw.ww afschaven: wie ‘r de mergel-gevel van ’t hoes houw aafgesjaaf, waor ’t wir wie nuuj
aafsjeid ~~ o afscheid
aafsjeije ~~ zw.ww afscheiden, van mensen of goederen
aafsjepe ~~ zw.ww afschepen, met ’n oneigenlijk voorwendsel wegsturen, met ’n kluitje in ’t riet sturen
aafsjete ~\ onr.st.ww (→sjete) afschieten –1 voorwerp naar beneden schieten (b.v. konings(schutters)vogel -2 overtollig wild afschieten
aafsjiekke ~kk\ zw.ww afsturen –1 van boven naar beneden sturen –2 vanaf Holland naar Limburg sturen
aafsjildere ~\ zw.ww afschilderen -1 ‘n schilderwerk afmaken -2 levendig beschrijven
aafsjilvere ~~∂ zw.ww afschilferen, syn. bladdere syn: aafsjielvere
aafsjlaag ~~ m afslag -1 afrit, zijweg, afslag van wegen -2 plaats waar bij afslag iets wordt verkocht -3 vermindering van de gevorderde koopprijs
aafsjlaeger ~\ m afslager, omroeper bij openbare verkoop/ bij afslag
aafsjlete ~\ onr.st.ww (→sjlete) afsluiten 1. ’n nutsvoorziening afsluiten: hae haet ’t water mótte aafsjlete -2 beëindigen: iech höb de beuk op d’n 31e aafgesjlote -3 ontoegankelijk maken: zie haet häör kamer aafgesjlote -4 officieel, formeel bestendigen: hae wol ‘n euvereinkóms aafsjlete
aafsjliekke ~kk\ zw.ww afslikken: ’t kinneke houw e sjpengske aafgesjliek
aafsjliepe ~lk~ st.ww afslijpen, door slijpen verwijderen
aafsjliete ~lk~ st.ww afslijten, door veelvuldig gebruik allengs onbruikbaar worden
aafsjloon ~~* onr.st.ww (→sjloon) afslaan –1 iets door slaan beëindigen –2 ’n aanbod weigeren -3 in prijs verminderen –4 in ’t verkeer ’n zijweg inrijden
aafsjmètte ~\ (ook: aafsjmette) zw.ww met smetkoord aftekenen op muur (schildersterm)
aafsjmiete ~lk~ st.ww afsmijten, naar beneden gooien
aafsjnieje ~ lk~ st.ww afsnijden -1 iets door snijden afscheiden: sjniej miech nog ’n sjief woorsj aaf -2 kortere route nemen: es te zoa veursj, sjniejts te e sjtök aaf -3 de pas, de weg afsnijden om tot stoppen te dwingen -4 miskleun maken bij keuze van wederhelft: dae haet ziech ein aafgesjneje -5 ademhaling benemen: dae forsje tegewind sjneej miech d’n aom aaf
aafsjnuitse ~~ [O] zw.ww afsnauwen; [M/J]: aafsjnauwe
aafsjödde ~\ st.ww afgieten: iech mót de eerappele nog aafsjödde
aafsjöddele ~\ zw.ww afschudden: geklauwde eppel waore dèks aafgesjöddeld
aafsjoeme ~lk\ zw.ww afschuimen
aafsjpange ~\ zw.ww afspelden
aafsjpele ~~ zw.ww afspelen: -1 (v.muziek) :hae wol nog ins ‘n grammefoonplaat aafsjpele –2 uitspoken: dae sjpeelde vreuger get aaf -3 wk: gebeuren, voorvallen: achter die ouw sjoal sjpeelt ziech dèks get aaf.
aafsjpeule ~\ zw.ww afspoelen –1 afwassen: zie haet de teleure aafgesjpeuld –2 wegspoelen: per óngelök ies ‘m ziene rink door de riool aafgesjpeuld
aafsjpliete ~lk~ st.ww afsplijten
aafsjpraok ~\ v (aafsjpräök-aafsjpräökske) afspraak; [J] mv: aafsjpraoke
aafsjpreke ~~* onr.st.ww (→sjpreke) afspreken, [O]: aafkalle
aafsjrabbe ~\ (ook: aafsjrape) zw.ww afschrabben, afkrabben, afschrapen
aafsjriekke ~kk\ zw.ww afschrikken
aafsjrieve ~lk~ st.ww afschrijven
aafsjtamme ~\ zw.ww afstammen
aafsjtand ~~ m (mv.aafsjteng) afstand -1 verschil, tussenruimte, verwijdering -2 opheffing v.e.recht of aanspraak
aafsjtappe ~\ zw.ww afstappen –1 afstijgen –2 toestappen op
aafsjteke ~~* onr.st.ww (→sjteke) afsteken –1 doen ontbranden (v.vuurwerk) -2 door steken verwijderen (bv. v. pleisterwerk) -3 uitspreken (v.e. speech) –4 door verschil van kleur afwijken: die korsaasj sjtiek erg aaf bie dat mantelpekske
aafsjtèlle ~\ zw.ww afstellen
aafsjtendig ~\ bn aftands, oud-gebrekkig, seniel van mensen, lichamelijk en geestelijk aftakelend.
aafsjterve ~~∂\ onr.st.ww (→sjterve) afsterven
aafsjtoate ~\ onr.st.ww (→sjtoate) afstoten -1 (lett.) met stootkracht verwijderen ( b.v. bij mergelwinning) -2 (fig.) resoluut taken, bezigheden afzeggen -3 geen aansluiting vinden ( b.v. van een getransplanteerd orgaan -4 (wk) gelijknamige polen bij magnetisme stoten elkaar af.
aafsjtöbbe ~\ zw.ww afstoffen
aafsjtoon ~~* onr.st.ww (→sjtoon) afstaan
aafsjtraove ~\ zw.ww afstraffen
aafsjtrieje ~kk\ st.ww bestrijden, ontkennen, tegenspreken, betwisten.
aafsjtrieke ~lk~ afstrijken –1 het strijken voltooien –2 door strijken langs de bovenzijde afnemen v.e. bep. inhoud
aafsjtruipe ~~ zw.ww afstropen -1 ~ aflopen, uitkammen (b.v. de buurt) -2 (lett.) ontdoen van het vel / de huid: ‘ne knien ’t vel aafsjtruipe -3 (fig.) iemand financieel onder druk zetten: emes ’t vel aafsjtruipe:
aafsjtudere ~\\ zw.ww afstuderen.
aafsjtuètelek ~\ bn afstotelijk, afzichtelijk v. lelijk mens.
aafsjtumme ~\ zw.ww afstemmen
aafsjume ~ lk zw.ww afschuimen (van soep)
aafsjumer ~lk\ m afschuimer
aafteikene ~~ zw.ww aftekenen –1 geleidelijk vorm krijgen -2 voor ontvangst tekenen
aaftèlle ~\ zw.ww aftellen -1 stuks goederen aftellen -2 aftellen voor de start
aaftoch ~\ m aftocht
aaftrae ~\ onr.st.ww (→trae) aftreden –1 afpassen, meten -2 door veelvuldig gebruik verslijten van schoenen –3 terugtreden van hoogwaardigheidsbekleder (b.v. prins karneval)
aaftraochele ~\ zw.ww aftroggelen van geld, syn. plökke
aaftrap ~\ m aftrap bij voetbalspel
aaftrappe ~\ zw.ww aftrappen -1 de 1e trap doen bij voetbalspel, syn: sentere -2 (bij straatvoetbal) het met de geschoeide voet afpassen voor eerste keuze bij ploegsamenstelling
aaftrèkke ~\ st.ww aftrekken -1 doorspoelen v. wc –2 wk masturberen, syn. aafriete, aafroetse, roepe, wiekse -3 prijs in mindering brengen
aaftrèksel ~\ o aftreksel van b.v. thee, sap van de kamille
aaftroeve ~ lk\ zw.ww aftroeven, overtroeven -1 bij kaartspel -2 iemands ongepaste opmerking door ’n raak antwoord ontzenuwen
aafval ~\ m verz. n. (g.mv) afval –1 afvalstoffen -2 waardeloos restant –3 het afgevallen fruit
aafvalle ~\ onr.st.ww (→valle) afvallen –1 naar beneden vallen -2 (fig:) de heng valle miech aaf van de kouw -3 vermageren, in gewicht afnemen -4 v. personen, uitsluiten van verdere deelname -5 (fig.) van ’n religie, van principes afvallen, ontrouw worden
aafvange ~~ onr.st.ww (→vange) afvangen -1 afsnauwen -2 sluw ontnemen v. andermans bezit of voordeel
aafvare ~~ onr.st.ww (→vare) afrijden –1 naar beneden rijden -2 meerijden naar een lager gelegen plaats: kin iech mèt diech aafvare? -3 opkomen voor het rij-examen
aafveur ~\ m afvoer -1 afvoer(pijp) van (riool)water –2 wegvoeren (transport) van goed
aafveure ~\ zw.ww naar elders vervoeren –1 wegvoeren v. goederen –2 (v.personen) uit groep verwijderen –3 iemands naam v. ledenlijst schrappen
aafvraoge ~\ onr.st.ww (→vraoge) afvragen -1 afvragen v.d. les -2 wk. z. iets afvragen, verwonderen
aafvrieve ~lk~ st.ww afwrijven
aafwaege ~\\ st.ww (fig.afwegen) zorgvuldig overwegen van voorstellen
aafwaoge ~\\ zw.ww (lett.afwegen) in gewicht afmeten/ afpassen.
aafweike ~~\ zw.ww afweken, losweken van b.v. etikèt
aafwere ~~* \ zw.ww afweren
aafwèrke ~~∂\ zw.ww afwerken
aafwesje ~\ [J] zw.ww [O: st.ww:ovt.: weesj] afwassen; de vaat doen ; [O/M: sjpeule]
aafwieke ~lk~ st.ww afwijken, verschillen, syn. versjille
aafwiekkele ~kk\ zw.ww afwikkelen, afhandelen
aafwiessele ~ kk\ zw.ww afwisselen -1 vervangen, beurtelings vertonen -2 variëren
aafwieze ~ lk~ st.ww afwijzen
aafwingele ~ ~\ zw.ww afwinden van windsel/verband
aafwinne ~\\ zw.ww afwennen
aafwumpele ~~ zw.ww afwimpelen, met ’n smoes afwijzen
aafzèğğe ~\ onr.st.ww (→zèğğe) afzeggen –1 van afspraak -2 van bestelling
aafzeike ~~ zw.ww pak slaag krijgen / geven syn. zjwenze: → gerete
aafzeipe ~~ zw.ww afzepen, afsoppen
aafzèt ~\ m (mv. aafzètte) afzet –1 totale verkoop van produkten –2 de handeling van zich af te zetten bij het springen
aafzètsel ~\ [O/M] o afzetsel –1 (mv.afzètsele) stek, loot v.e.plant, [J: sjtek] –2 aanslag van vloeistof/inhoud op binnenzijde van ketel of bv.koffiepot
aafzètte ~\ st.ww –1 slinks teveel laten betalen: doe höbs diech laote aafzette bie dae winkeleer –2 afnemen -3 konijnenhol dichten om vlucht van konijnen te voorkomen bij het fretteren -4 perceel bemeten -5 v.persoon op plaats van bestemming brengen -6 amputeren van lichaamsdeel -7 het onttronen van ’n hoogwaardigheidsbekleder –8 (wk) zich afzetten tegen ’n bepaalde opvatting, mening, besluit -9 het uitschakelen van geluid/beeld van apparaat
aafzètter ~\ m afzetter, verkoper die iemand teveel laat betalen
aafzeuke ~\ zw.ww afzoeken, nauwkeurig geheel en al doorzoeken
aafzjwake ~~ zw.ww afzwakken
aafzjwame ~\ zw.ww afranselen syn: aafzeike, zjwenze
aafzjweite ~~ onr.zw.ww (→zjweite) afzweten lett: afzien van ’n mening of voornemen, de moed verliezen, opgeven: dat ies ‘m aafgezjwèt.
aafzjwere ~~* zw.ww afzweren, plechtig beloven iets te verwerpen of na te laten b.v.roken of drinken
aafzóndere ~~ zw.ww (ook: aafzundere) afzonderen
aafzónderlek ~~ bn.bw afzonderlijk
aaj \ m (aje-aajke) aai, streling
aaksj ~ [O] v aks, grote bijl; [M/J: haaksj]
aalmoos ~\ m (g.mv) aalmoes
aalmozeneer ~\\\ m aalmoezenier
aambeeld ~\ o aambeeld (ook aanbeeld); [O: aamveld]
aan ~ vz –1 aan: zie woont aan ’t sjpoor; dat geit diech nieks aan; höb iech get van diech aan? iech gaef ’t aan Marie –2 tegen [O]: dat móste ins aan häöm zèğğe; dat geit aan dezelfde pries
aanbae \\ zw.ww aanbidden
aanbeje ~\ [M/J] onr.st.ww (→beje) [O: aanbee]; aanbieden; syn: prizzentere
aanbesjtae ~\\ [O/M] zw.ww aanbesteden [J: aanbesjteje]
aanbiete ~lk~ st.ww aanbijten –1 de eerste beet doen (door jachthond) in het vluchtende of aangeschoten wild -2 in eerste reactie interesse tonen -3 aan het aas ‘proeven’
aanbinge ~~ st.ww aanbinden, vastbinden, vastleggen van (trek)dier
aanblieve ~lk~ st.ww aanblijven, in ambt aanblijven
aanbloze ~~* onr.st.ww (→bloze) aanblazen -1 aanwakkeren van vuur -2 testen van blaasinstrument (v. rietje)
aanbreke ~~* onr.st.ww (→breke) aanbreken: d’n daag briek aan; ’n nuuj pak ries aanbreke
aanbringe ~~ st.ww -1 aanbrengen -2 aanklagen, syn. aansjiete
aandach ~\ m (g.mv) aandacht
aandeil ~~ o aandeel -1 geldswaardig papier -2 bijdrage -3 betrokkenheid
aandeilhouwer ~~~ m aandeelhouder
aandene ~\ zw.ww aandienen –1 aanmelden -2 wk z.voordoen: e probleem deent ziech aan
aandiekke ~ kk\ zw.ww aandikken –1 dikker worden –2 overdrijven, mooier of erger voorstellen, syn: euverdrieve, euvertrèkke, verve
aandinke ~~ o -1 aandenken, gedachtenis -2 souvenir, tastbare herinnering aan iets of iemand
aandoewe ~~ [O/M, Th.D) tutoyeren, jijen, jouen; syn. doe-en-diech-zèğğe; [J: →doewe]
aandoon ~~ onr.st.ww (→doon) aandoen I –1 ontsteken van b.v. licht of apparatuur –2 een plaats bezoeken op ’n route –3 berokkenen, veroorzaken: emes e perses aandoon II wk –1 z. aankleden iech gaon miech aandoon -2 (zelf)moord plegen: dae zouw ziech waal ins get kinne aandoon –3 leed aandoen; doog miech dat neet aan -4 vrijmaken, besteden: dao mós doe diech d’n tied veur aandoen
aandrage ~~ onr.st.ww (→drage) aandragen –1 (lett.)naar iemand toedragen –2 (fig.) berichten, naar voren brengen, te berde brengen -3 verklikken, syn. aanbringe, aansjiete
aandrank ~~ m (g.mv) aandrang (om naar toilet te gaan
aandriè ~\ zw.ww –1 aandraaien –2 vastdraaien –3 (fig.) op de mouw spelden: dae haet diech ein aangedrièd; syn: kölle
aandrieve ~lk~ st.ww aandrijven -1 over het water drijvend naderen -2 mechanisch in beweging brengen
aanduje ~\ zw.ww aanduwen
aanein \~ -1 bw aaneen, aan elkaar -2 verbindingsvorm –voorvoegsel
aaneingesjlote ~~ \~*\ bn aaneengesloten
aangank ~~ m geregeld, veelvuldig bezoek; syn: aanluip
aangaonde ~\ bw aangaande, betreffende
aangebore ~\~* bn aangeboren van b.v. gewoonte, karaktertrek of lichaamsdeel
aangesjlage ~\~ bn aangeslagen, aangedaan zijn door emoties, ontroering.
aangesjote ~\~* bn aangeschoten -1 (bij jagen) door schieten geraakt: aangesjote wild -2 licht dronken
aangesjreve ~\~ bn aangeschreven; goed aangeschreven staan; in goed aanzien staan
aangeve ~~* onr.st.ww (→geve) aangeven -1 aanreiken -2 wk inlaten; gaef diech mer neet aan mèt dae -3 aangifte doen van ’n feit of persoon hae ies ziech zelf goon aangeve; douane: höbt geer nog get aan te geve? 4.kenbaar maken 5.aanmelden bij ambt.instantie voor geboorte of huwelijk 6. bij muziek de toon aangeven.
aangewinne ~\\ [O] zw.ww aanwennen; → ook aanwinne, winne.
aangezeen ~\~ –1 voegw (v.causaliteit) aangezien, gelet op, omdat –2 bn in aanzien: dat ies ‘ne aangezene miensj
aangeziech ~\\ o aangezicht (o.a. bijbeltaal)
aangoon ~~* onr.st.ww (→goon) aangaan (overg. en onoverg.) -1 onheus bejegenen; doe hoofs miech neet zoa aan te goon –2 bezoeken -3 niets mee van doen, te maken hebben: dat geit diech nieks aan -4 ontbranden v. vuur/licht; ónderins ging t leech aan -5 dat laot iech miech neet aangoon -6 iech bin mèt häöm ’n goow euvereinkóms aangegange
aangriepe ~~ st.ww aangrijpen
aanhange ~~ onr.st.ww (→hange) aanhangen -1 e bepaold gelouf aanhange -2 geld besteden aan: wat mótte v’r dao nog aanhange -3 vastmaken aan
aanhangwage(l) ~\~ m aanhangwagen syn: aanhenger
aanhank ~~ m aanhang.
aanhenger ~\ m –1 aanhanger, volgeling v geloof, beweging of club, fan, sympathisant -2 aanhangwagen
aanhengig \\ bw aanhangig
aanhenkelek \~ bn.bw aanhankelijk, gehecht aan
aanhöbbe onr.st.ww (→höbbe) aanhebben -1 kleding dragen -2 in werking hebben van b.v. radio of sigaret.
aanhole* ~~ zw.ww aanhalen -1 citeren –2 [J} syn: fonese, fiènsele (O/M)
aanholingsteike ~~* \~ o aanhalingsteken
aanhoute ~~ onr.st.ww (→houte) aanhouden 1. vaste plek aanhouden, 2.doorzetten, voortduren: de rege heel de ganse mieddeg aan, 3.vasthouden ’n agendapunt aanhoute, tegenhouden 4.doen stilhouden of arresteren door politie.
aanhouwe ~\ onr.st.ww (→houwe) aanslaan (v. vaat beer) syn: aansjloon, ophouwe
aanhouwend ~~\ bn.bw aanhoudend, voortdurend, syn. ummertoe, sjtendig
aanhouwer ~~ m aanhouder, dae keel kin doorzètte, dat ies ‘ne aanhouwer.
aanhuège ~\ zw.ww aanhogen; aanaarden, met aarde aanvullen, opvullen (van b.v. aardappelplanten) .
I aanhuère ~\ st.ww aanhoren: dat leedsje waor neet um aan te huère.
II aanhuère \\ zw.ww aanhoren Moder Gaods haet miech aanhuèrd
aankaarte ~~ zw.ww aankaarten, aansnijden -1 te berde brengen -2 bij kaartspel ‘gevraagde’ kaart op tafel brengen
aankieke ~lk~ st.ww aankijken syn. → aanzeen
aankiele ~lk\ wk.zw.ww bunkeren, schransen, zwelgen, zich volproppen m. eten; hae zoot ziech good aan te kiele, syn: buffele, bunkere, z. begaje, inla, innumme, moeffele, sjlempe, sjmölle, sjranse, wouve, z.begaje, buffele, bunkere
aankinne ~\ st.ww aankunnen -1 tot iets in staat worden geacht -2 op kunnen rekenen: örges van op aankinne
aanklage ~\ zw.ww aanklagen syn: aangeve, aansjiete
aankleije ~\ zw.ww aankleden, inrichten (niet van kleding)
aankloate ~\ zw.ww aanrommelen
aanknuipe ~~ zw.ww aanknopen
aankómme ~~ onr.st.ww (→kómme) aankomen –1 aanraken -2 het erop aan laten komen; ’t kump neet aan op ‘nen daag -3 aandragen; woa kumps doe miech noe mèt aan -4 toenemen in gewicht; zie ies 3 kilo aangekómme
aankóms ~\ v aankomst
aankóndige ~\ zw.ww aankondigen, bekendmaken, syn: aafrope, bekindmake, oetbelle, umrope
aankoupe ~~ onr.st.ww (→koupe) aankopen, grotere koop doen
aankriete ~lk~ zw.ww met krijt aanstrepen, merkteken plaatsen
aanlande ~\ zw.ww aanlanden, terechtkomen in bepaalde omgeving: woa zin v’r hie toch aangeland?
aanlèğ ~\ m (g.mv) aanleg, talent
aanlèğğe ~\ st.ww aanleggen –1 afmeren v. schip –2 slim organiseren; wie gaon iech dat aanlèğğe? –3 borstvoeding geven -4 kontakt aangaan met iemand –5 bij kaartspel jokeren: ’n passende kaart aanleggen -6 ’n tuin of ’n weg aanleggen -7 vuurwapen richten -8 aangaan van vriendschap; lèğ diech neet mèt dem aan
aanlenge ~\ zw.ww aanlengen v. (vloei)stof, syn. verdunne
aanloupe ~~ onr.st.ww (→loupe) aanlopen -1op bezoek gaan -2 duren –3 rood aanlopen, kleuren -4 fig. oplopen tegen -5 ’n hond is aangelopen.
aanluip ~~ m aanloop -1 aanloop v.geregeld bezoek -2 physiek inzet/aanloop vooraf aan start bij atletiek, speerwerpen, hoogverspringen etc.
aan’m ~\ tsw (uitroep) ertegenaan, zet ‘m op: En noe aan’m !
aanmake ~~ zw.ww aanmaken –1 ontsteken –2 doen ontbranden -3 toebereiden v. jus, specie.
aanmete ~~* onr.st.ww (→mete) aanmeten –1 de maat nemen voor ’n kledingstuk: mèt zienen umvank höbbe z’m e sjoan pak aangemete –2 wk zich aanmatigen
aanniè [O/M] zw.ww aannaaien, naaiend vasthechten: mam haet miech ‘ne knoup aangenièd
aannumme ~~ st.ww aannemen -1 geschenk of voorwerp aannemen –2 mening overnemen -3 adopteren van ’n kind -4 werkopdracht accepteren. de bouwopdracht aannemen -5 ’n levensovertuiging aannemen; zie noom ’t katteliek gelouf aan -6 veronderstellen; iech num aan dat ‘r dat neet zoa haet bedoeld.
aannummelek ~~ bn aannemelijk, geloofwaardig syn. geluifwaerdig.
aannummer ~~ m (aannummersj-aannummerke) aannemer v. bouwwerk
aanpakke ~\ zw.ww aanpakken, -1 ’n voorwerp aannemen -2 aanranden -3 starten met -4 flink van stapel lopen met veel inzet. –5 gerechtelijk vervolgen: zoa eine zouwe ze mótte aanpakke
aanpoemele ~lk~ zw.ww → syn. aanpungele
aanprieze ~lk\ st.ww aanprijzen, →syn. aanprizzentere
aanprizzentere ~\\\ zw.ww presenteren, aanbevelen, zich ter beschikking stellen, hae haet ziech aangeprizzenteerd. syn. aanprieze, aanrao, rikkemendere
aanpungele ~\ zw.ww -1 z.slordig, smakeloos, weinig modieus kleden –2 vlug iets aantrekken (v.kleding) syn: aanpoemele, aantoeddele, aantroeddele, aansjpele, aantóntele; ze houw zich wir get aangepoemeld
aanranne ~ \ zw.ww aanranden
aanrao [O/M] zw.ww aanraden, aanbevelen [J: aanraoje] →syn. aanprizzentere
aanrèk \ \ v aanrecht: zèt de voele sj[peul mer op de aanrèk
aanriechte ~kk\ zw.ww aanrichten –1 doen ontstaan, veroorzaken van schade -2 teweegbrengen, stichten
aanrieje ~ lk~ st.ww aanrijden
aanrope ~\ onr.st.ww (→rope) aanroepen -1 z’n stem tot iemand verheffen –2 íemand (’n heilige) om voorspraak, hulp of redding smeken
aansjaffe ~\ zw.ww aanschaffen
aansjete ~\ onr.st.ww (→sjete) aanschieten –1 licht raken door schot -2 aanspreken, aanklampen in ’t voorbijgaan
aansjien ~lk~ m aanschijn, uiterlijk, aangezicht
aansjiete ~lk~ st.ww verklikken, “verraderlijk” aangifte doen tegen ’n persoon bij instantie; veur dat zjwartwèrke ies ‘r door emes aangesjete.
aansjlaag ~~ m aanslag –1 belastingaanslag –2 (g.mv) bezinksel; aanslag –3 (g.mv) op glas/ruit, waterdamp kóndens (v. stoom -4 overval m. geweld 5 wijze van toetsenaanslag door pianist -6 aantal toetsaanslagen bij typen: ’t maedsje haet ‘ne aansjlaag van 140 per minuut -7 gereedhouden of nemen van voorwerp voor gebruik: ’t geweer in d’n aansjlaag houte –8 geluid van slagbeweging b.v. ritme –9 gevolg van slagbeweging b.v. uitholling of inbreuk –10 slagbeweging v. visser om vis aan de haak te slaan -11 deel van deurstijl of dorpel, waar deur of venster bij sluiting raakt -12 het onzichtbaar vastmaken van “belegsel” op binnenvoering van kleding
aansjlete ~\ onr.st.ww (→sjlete) aansluiten
aansjleting ~\ v aansluiting –1 van leiding- kabel- of buizenstelsel -2 van bus- of treinverbinding
aansjloon ~~* onr.st.ww ( →sjloon) aanslaan -1 bedrag op kassa –2 hond die aanslaat –3 door de belasting worden aangeslagen -4 in de smaak vallen: dat idee ies aangesjlage -5 salueren , groeten of de houding aannemen -6 ’n vat bier aansjloon syn ophouwe
aansjmere ~~ zw.ww aansmeren, aanpraten, doen kopen: laot diech nieks aansjmere
aansjnieje ~~ st.ww aansnijden 1. brood/vla aansnijden 2. ’n onderwerp
aansjpanne ~\ zw.ww aanspannen –1 inspannen van paard -2 aangaan v. proces –3 werk aanleren, leren aanpakken
aansjpele ~~ zw.ww aanspelen –1 de bal voorzetten naar ’n bepaalde speler (bij balspel) –2 aankaarten (bij kaartspel) –3 opvallende, vreemde kleding aantrekken, syn: aantóntele, aantoeddele
aansjpender ~\ [O] m (aansjpendersj-aansjpenderke) beginneling, startend ondernemer
aansjpeule ~\ zw.ww aanspoelen
aansjpraok ~\ v (g.mv) aanspraak -1 lett. gespreks-omgang, gelegenheid om te praten -2 ’n recht eisen.
aansjpraokelek \\ bn aansprakelijk, aangesproken kunnen worden, verantwoordelijk
aansjpreke ~~* onr.st.ww (→sjpreke) aanspreken -1 het woord richten -2 ter verantwoording roepen: dao zal iech diech op aansjpreke –3 bevallen: dat sjpriek miech aan
aansjräöme ~\ zw.ww turven; aantekening houden d.m.v. streepjes.
aansjrieve ~lk~ st.ww aanschrijven –1 inschrijven voor wettelijk huwelijk -2 schriftelijk bevelen
aansjtalte ~\ [J] mv aanstalten (i.s.m. maken) voorbereidingshandelingen syn. apprensje [O/M]
aansjtaonde \~ aanstaande -1 bn [J] eerstkomende, a.s. [O/M] kómmende -2 m/v [O/M] verloofde
aansjteke* ~~ onr.st.ww (→sjteke) aansteken –1 (lett.) vuur aansteken –2 (fig.) met ziekte aansteken, besmetten; iech blief binne, andersj sjteek iech de andere ouch nog aan.
aansjtekelek ~~* bw aanstekelijk
aansjtèl ~~ [O] m –1 aanstellerij: dat ies neet natuurlek, dat ies puren aansjtèl -2 persoon die zich aanstelt; komediant: dat maedsje ies ‘nen echten aansjtèl
aansjtèlle ~\ zw.ww aanstellen -1 benoemen in functie –2 wk komedie spelen, zich overdreven uiten
aansjtèller ~\ [M/J] m aansteller, bezeikde, kemediant; [O: aansjtèl]
aansjtèlleriej ~\\\ [M/J] v aanstellerij; [O: aansjtèl] syn: drej (2), gemaaks, naaksjigheid, pantemien
aansjtèlling ~\ v aanstelling –1 benoeming in funktie –2 geschrift waarin aanstelling is vervat
aansjtendig ~\ (D:anständig) bn.bw welopgevoed, betamelijk, netjes, fatsoenlijk: dat ies nog ins ‘ne aansjtendige miensj, →behuèrlek
aansjterke ~~ zw.ww aansterken.
aansjteuke ~~* zw.ww ophitsen, opruien, aanwakkeren syn: opsjteuke
aansjteuker ~~ m (ook: sjteuker) aanstoker, ophitser
aansjtevele ~~ zw.ww -1 aantrekken van opvallend, vreemd schoeisel -2 aanstevenen, met grote passen naderen
aansjtoat ~\ m aanstoot -1 aanstoot, aanleiding geven -2 ergernis -3 aanzet, eerste verschijnsel of symptoom van b.v. ziekte
aansjtoate ~\ onr.st.ww (→sjtoate) aanstoten I lett. -1 (m.drinkglazen toasten, klinken syn: knoetse -2 aanstampen v. aarde -3 elkaar met elleboog aanstoten (om op iets te attenderen) II wk –1 met voet tegen rand stoten -2 stotteren syn. sjtroddele
aansjtoon ~~* onr.st.ww (→sjtoon) aanstaan -1 vooruitzicht hebben: dae haet ’t good aansjtoon -2 bevallen: die óntwiekkeling sjteit miech neet aan -3 op handen zijnde, alle voorbereidende maatregelen getroffen hebbende: de boew sjteit aan -4 op ’n kier staan: iech hoofde mer effe weg en höb de deur laote aansjtaon
aansjtrenge ~\ wk.zw.ww z. inspannen
aansjtrieke ~lk~ (D) st.ww aanstrijken -1 langs iets strijken:; ’n rillekwie aansjtrieke -2 (ten dele) verven
aansjtruipe ~~ zw.ww (v. stropen) aantrekken van kleding; veur dat vies werkske kins doe diech ’t bèste get ouds aansjtruipe
aansjuve ~lk\ st.ww aanschuiven
aanteikene ~~ zw.ww aantekenen –1 noteren, opschrijven –2 markeren –3 officieel laten registreren b.v. huwelijk, poststuk
aantoch ~\ m aantocht: de rennersj zin in aantoch
aantoeddele ~kk\ zw.ww aantodderen, opdirken syn. aantóntele, aansjpele
aantóntele ~\ zw.ww aantodderen, syn. aantoeddele
aantrae ~\ I onr.st.ww (→trae) aantreden -1 z. verzamelen (in gelid) –2 (bij verkering:) iech mót vanaovend aantrae –3 aanstampen v. aarde syn. aansjtampe II m aantrede, de breedte van ‘n traptrede
aantrèkke ~\ st.ww aantrekken -1 (lett.) iets strakker aanhalen –2 (fig.) ter harte nemen: dat verwiet hoofs doe diech neet aan te trèkke -3 aanlokken: dat trèk muus aan –4 werven v.personeel
aantrèkkelek ~\ bn.bw aantrekkelijk, bekoorlijk
aantrèkker ~\ m schoenlepel
aantroeddele →aantoeddele
aantuine ~~ zw.ww aantonen, bewijzen, onderbouwen: die bewering höbbe v’r kinne aantuine
aanvalle ~\ onr.st.ww (→valle) aanvallen, met geweld of daadkracht aanpakken, syn. attekere
aanvange ~~ onr.st.ww (→vange) aanvangen –1 beginnen, starten –2 uitvoeren, ondernemen: nao dae brand wies ‘r neet wat ‘rmoes aanvange -3 uitspoken, kattenkwaad uithalen; wat höb d’r noe wir aangevange?
aanvank ~~ m aanvang, begin
aanvankelek ~~ [M/J] bn.bw aanvankelijk; [O: aa(n)vanks] syn. aanvenkelek
aanvare ~~ onr.st.ww (alleen infin.) aanrijden: hae kaom ’t lètste moment aan(ge)vare
aanveule ~\ st.ww aanvoelen
aanveure ~\ zw.ww aanvoeren –1 vervoeren naar plaats v. bestemming –2 leiden, bevelvoeren –3 aanbrengen, toevoegen
aanvlege ~\ onr.st.ww (→vlege) aanvliegen -1 naar je toe vliegen -2 onbeheerst boos op iemand afstevenen –3 vliegend thuiskomen: die doef ies aangevloge op ’t verkièrd doefes
aanvrete ~~* onr.st.ww (→vrete) aanvreten –1 beginnen te vreten: de ratte höbbe die papperasse aangevrete –2 door vocht, door rotting of chemisch aantasten
aanvreze ~\ onr.st.ww aanvriezen; licht bevriezen van wegdek: de waeg waore dizze mörge aangevrore
aanvrieve ~~ st.ww aanwrijven -1 tegen iets wrijven –2 ten laste leggen, verwijten syn. verwiete
aanwejje ~\ zw.ww aanwaaien –1 lett. met de wind aangevoerd worden –2 uit den vreemde toevallig of onverwacht arriveren
aanwieze ~lk~ st.ww aanwijzen
aanwinne ~\ [M/J] wk.zw.ww z.aanwennen, zich iets tot gewoonte maken [O: aangewinne]
aanzat ~\ m (mv. aanzatte) aanzet; initiatief syn. aanzèt; ook bij metselwerk: nao d’n ièrsjten aanzat koes d’n oaperknech wiejer mèt de twiède laog
aanzeen ~~ aanzien I -1 o achting: hae sjteit in hoag aanzeen –2 o aanblik, voorkomen: iech kin ‘m allein van aanzeen; II –1 onr.st.ww verdenken, houden voor: woa zuus doe miech veur aan? -2 aankijken: iech zal ’t miech nog e tiedsje aanzeen ; syn. aankieke
aanzeenlek \\ bn.bw aanzienlijk
aanzèğğe ~\ onr.st.ww (→zèğğe) aanzeggen
aanzèt ~\ m (ook: aanzat) -1aanzet, initiatief -2 vastgekoekte inhoud aan binnenkant van ketel -3 eerste laag van metselwerk
aanzètte ~\ st.ww aanzetten –1 in werking stellen; apparaat starten -2 v. voedsel (b.v.bier) dat doet toenemen in gewicht –3 bevestigen, aannaaien: dien mam mót diech nog ‘ne knoup aanzètte -4 ... tot, overhalen om –5 ophitsen (van ’n hond): es te neet voert geis, zèt iech d’n hónd aan diech -6 begin maken met inzet, demarrage; wie de kopluiper aan de voot van de Cauberg nog ins aanzat, koes ‘m gaar geine miè volge
aanzeuk ~\ m aanzoek
aanziech ~kk\ o aanzicht
aanziette ~kk\ st.ww aanzitten –1 plaatsnemen aan tafel voor ‘n maaltijd –2 ongewenst aanraken/proeven van de gerechten bij maaltijd
aanzjwungele ~~ zw.ww aanzwengelen
aap ~ m (ape-eepke*) –1 aap –2 ondeugend kind
aard ~ m –1 aard, karakter, wezen –2 geaardheid –3 trek; passend met aard: dao höb iech geinen aard aan
aardig \\ -1 bn aardig -2 bw behoorlijk, tamelijk, redelijk v’r zin aardig opgesjote
aarts٠ingel \~ m aartsengel b.v. Michaël; ...leugenaer ~\\ m \~\\ aartsleugenaar; verstokt leugenaar; ...ónnöttert m viespeuk, vuilak; ...viejand \~ m aartsvijand
aasj (D) m aars, achterste, dae veult ziech get miè es lek miech am aasj !!!!!!
aasjlook \~* (D) [O] m aarsgat, anus; syn.votlook (M/J)
abbendant \\~ [O] (Th.D) (Fr:abondance) bn.bw overvloedig, rijkelijk
abselusie \\~\ [M/J] v (r.k.) absolutie, kwijtschelding, vergeving, vergiffenis (v. zonden in de biecht); [O: abseluusje]
abseluut \\ lk~ bn.bw absoluut
absoet \kk\ [O/M] (r.k.) absoute; laatste bede tot kwijtschelding van straf bij uitvaartmis
ach \ acht I v (g.mv) oplettendheid, aandacht: dao móste gein ach op sjloon II v (mv. agges) -1 hfdtelw. acht (8): ach um de lange (koningskegel) -2 het cijfer acht: op ’t rapport houw hae vief agges
achdaag \\ bw over ’n week: zie viert vandaag achdaag häöre verjäördaag (met inbegrip van vandaag acht dagen erbij tellen)
achderlei \\\ onverb. bn achtsoortig
achoerig \ lk~ bn achturig; iech höb nog ummer ‘ne achoerige wèrkdaag
achte \ zw.ww achten: iech achde häöm dao neet toe in sjtaot
achter \ achter I vz ( v.plaats: blief mer achter miech) (v.tijd: dae fietsrenner lieğ ’n hauf menuut achter op ’t pilletón) II bw: iech mót effe nao achter; mien reloozje löp get achter
achteraaf \\\ bw achteraf –1 afgelegen (v.plaats): zie wone get achteraaf –2 naderhand (v.tijd) achteraaf begoes hae te kankere syn. naoderhand, later
achteraan \\~ bw achteraan
achteraandrieving \\ ~lk~ v achteraandrijving
achterblieve \\ lk~ st.ww achterblijven
achterein \\~ -1 achter elkaar –2 [O:acht’rein] zo dadelijk: acht’rein vilt ’r van de sjoğğel aaf
achtereuver \\~ –1 bw achterover –2 m domkop: doe sjtómmen achtereuver
achtergrónd \\~ m achtergrond
achterhoes \\ lk~ o achterhuis
achterhole \\~* zw.ww achterhalen –1 inhalen –2 te weten komen
achterhoute \\~ onr.st.ww (→houte) achterhouden
achterin \\~ bw achterin
achterkeuke \\~ v achterkeuken, syn. wesjkeuke
achterklein۰dochter \\\ \ v achterkleindochter; ...kind ~ o achterkleinkind; ...zoon ~ m achterkleinzoon
achterlaote \\ \ onr.st.ww (→ laote) achterlaten
achterleech \\ \ o achterlicht
achterlek \\\ [M/J] bn.bw achterlijk –1 zwakzinnig -2 dom, onnozel; [O: echterlek]
achterlief \\ lk~ o achterlijf
achterlieğğe \\kk\ st.ww achterliggen: dit gruupke rennersj lieğ ’n runde achter; de achterlieğğende gedachte
achterloupe \\~ onr.st.ww (→loupe) achterlopen –1 in ontwikkeling achterlopen -2 in tijd achterlopen: dien reloozje löp ’n oer achter
achternaam \\\ m achternaam, familienaam
achternaef \\ \ m achterneef
achternao \\\ bw achterna
achternao۰loupe \\\ ~ onr.st.ww (→loupe) achternalopen; es kwoajóng leep ‘r al de maedsjes achternao; ...ziette st.ww achternazitten
achterniesje \\ kk\ o achternicht
achteroet -1 bw achteruit, syn: truuğ -2 m stand van de versnelling bij motorvoertuig -3 m [O] verharde achterplaats achter huis
I achteroetgank \\ lk~~ m achter-uitgang: laeg kratte blokkeerde d’n achteroetgank
II achteroetgank \\lk~ ~ m achteruit-gang, terugloop
achteroetkieksjpegel \ \ lk~ lk~ \ \ m achteruitkijkspiegel
achterraad \\ ~ o achterwiel
achterroet \\ lk~ v achterruit
achterröğs \\\ [O] bn.bw, achter iemands rug, achterbaks, buiten zijn weten
achtersjtallig \\\\ bn.bw achterstallig
achtersjtandswiek \\~ lk~ v achterstandswijk
achtersjtèl \\~ o achterstel, syn. achterhand
achtersjtèlle \\\ zw.ww achterstellen, discrimineren
achtersjtoate \\\ onr.st.ww (→sjtoate) achterstoten (t.o.g. veurtrèkke)
achtersjtoon \\~* onr.st.ww (→sjtoon) achterstaan, achterstand hebben
achterum \\\ bw achterom, syn. achterlangs
achterziej \\\ [O/M] v achterkant [J: achterkant]
achtièn \\ hfdtelw. achttien (18)
adiè \\ [O/M] tsw adieu, vaarwel (afscheidsgroet)
adjunk \~ m adjunct, plaatsvervangend directeur
adrèt \\ [O] Fr: adroit) bn.bw levendig, vlot (v. jong meisje); syn. vief kk\
advekaat \\\ m advocaat –1 (mv. advekate) verdediger, pleitbezorger syn. verdeidiger –2 brandewijn m. suiker, eieren etc.(advekaetsje: glaasje advocaat)
advertensie \\ ~\ [M/J] v (advertensies-advertensieke) advertentie; [O: →annaos]
advizäör m (mv.advizäörsj) adviseur, raadgever syn. raodgever
ae \ v lettertekencombinatie voor de tweeklank in: wae laef in vrae? (als in Fr: frère, flair )(t.o.v. de korte klinker è in bèd, vèt, gezèt, sjtèl)
aeg \ v (aege-aegske) eg (landb.gereedschap)
aege \ zw.ww eggen, met de eg werken
aegentand \\ ~ m eggentand
aekster \\ v (aekstersj-aeksterke) ekster
aekstere [O] zw.ww, syn:dressere -1 dresseren, africhten -2 streng opvoeden, syn.kristelière
aeksteroug \\\ v eksteroog, likdoorn
aels \ m (aelze-aelske) –1 elzenboom syn: zaalwiej –2 els, gebogen priem (schoenmakersgereedschap) –3 (→Th.D: Èèls) alsem / aalst –4 limburgse borreldrank “els”: geef miech nog ’n aelske
aend \ v (eende~*-aendsje) eend
aer \ (Fr: air) v –1 air, zelfgenoegzaamheid, verbeelding, pose: dae haet ’n aer aan ziech! -2 [O/M] muziekstuk m. gezongen melodie
aerd \ [O/M] m aarde –1 wereld syn.welt [O]; [J: waereld] –2 grond (vloer-bodem): hae loog op g’n aerd –3 grond als massa: aarde -4 gegraven gangenstelsel van kleine zoogdieren, konijnenhol: hae zat de fret ummer op de groatste aerd
aerde \ -1 zw.ww aarden, met de aarde verbinden –2 (stoff.) bn aarden
aerdgaas \\ o aardgas
aerdmenneke \\ o aardmannetje, dwerg, alvermannetje, weldoende grotgeest; syn: auvermenneke
aerdpiep \ lk~ v mergel-aardpijp; pijpvorm van aarde in de mergelmassa (→ Th.D: èèrdput)
aerdpot \\ m aardpot; aarden pot
aerdpöt m verzakking in weiland (→ Th.D: èèrdput)
aerdriek \ lk~ o aardrijk
aere [O] m (Th.D: èère) aarde, lemen vloer v. voorportaal / voorhuis: groatmoder zoot vreuger de gansen daag op d’n aere
aetsje \\ (Th.D: èètsche) [O/M] m stofn. azijn, edik; [J: azien]
aeve~ → →eve
aevels ~ [O] (Th.D: èèvels) →èvvels
aever ~ [O] m (→Th.D. naever v. aever/agger (prothesische <n> = genus-n) grote krukboor
aezel ~→ ezel
affaer \\ v (mv.affaeres) affaire –1 kwestie –2 spraakmakende zaak -3 ongeoorloofde verhouding
affiesj \ kk\ o affiche, syn. raambieljèt, plekaat
affróntere \\\ [O/M] (Th.D)(Fr:affronter) zw.ww publiekelijk beledigen
afrikäönsje \\\ o.vkw afrikaantje (bloempje)
agaons \\ bw vooreerst, voorlopig →veurluipig
agge (i.s.m. oes ...) zelfst. gebruikt hfdtelw. z’n achten
aggentwintig \\~\ hfdtelw. achtentwintig (28)
aggetaasje \\~ [O] v agitatie
agrementsje \\~ [O](Th.D) (Fr:agrément) o.vkw versiersel op dameskleding
aj \ tsw: au (uitroep van pijn)
aje \\ zw.ww aaien, strelen syn. käöre: zie aajde ’t hunneke euver ‘t köpke
ak \ [O/M] v (mv.aktes) akte, schriftelijk stuk
akelek ~ bn.bw akelig
akkedemie \\ ~\ v (mv.akkedemies) academie
akkefietsje \\ lk~ o.vkw akkefietje, syn: tuiterluit
akkeliet \\kk\ m (mv.akkeliete) (r.k.) acoliet, (oudere) misdienaar
akkerbaat \\\ m (mv.akkerbate) acrobaat: dae kwoajóng ging de boum in wie ’nen akkerbaat akkerkuul \\ kk\ (Th.D) [O] m stok m.polsriempje om paard aan te manen bij het ploegen
akkermaer \\\ (Th.D)[O] minderwaardig paard dat niet meer de funktie van moederpaard kon vervullen, wel inzetbaar om mee te ploegen
akkerman \\~ [O] m boer, landbouwer, syn. labäörder
akkermenneke \\\\ o.vkw akkermannetje, witte kwikstaart
akkoord \~* I o akkoord -1 overeenkomst, -2 samenklank van tonen in de muziek II tsw akkoord! oké, toegestemd III bn juist, in orde
aksent \~ (Lat. Fr) o (mv.aksente) accent –1 nadruk –2 tongval –3 klemtoon(teken) (taalk.) –4 uitspraakteken v.e.klinker (taalk.)
aksentewere \\\\ zw.ww accentueren, benadrukken, beklemtonen
akseptere \\\ zw.ww accepteren, aanvaarden
aksie \\ v (aksies-aksieke) actie
aktäör \\ m (aktäörsj-aktäörke) acteur
aktetesj \\\ v aktentas
aktries \ kk\ v actrice
akwarium \~\\ m (mv.akwariums) aquarium
akwizitäör \\\\ m acquisiteur, klantenwerver, stoepier syn. sjtoepjee
al ~ al –1 o (g.mv) alles, het geheel: iech höb al weggegeve –2 voegw.: al bin iech erm, iech bin gelökkig –3 bw reeds: bies doe al vaerdig? -4 bw (v. graad): hae ies neet al te sjlum
alaaf \\ tsw (carnavaleske uitroep) begroeting, vreugdekreet (vgl: hoera, bravo, hoezee), (mogelijk verbastering: elf )
alaoves \\\ [O/M] bw elke avond, ‘s avonds
aldaag \\ [O/M] bw dagelijks, alledag
aldaags \\ [O/M] bn alledaags, onbeduidend
alderduivel ~\~\ [O/M] (ook: alderduvel) m allegaartje, allerhande, de hele zooi, zwik
alderlei ~\\ [O/M] onbep. vnw allerlei
al-egaal \ \\ bw om ’t even, syn: →allelein
algaons \\ [O/M] bw doorgaans, meestal, gewoonlijk, syn: aregel, doorgaons, door de bank, gemeinlek, geweunlek, meistal, meistentiejds, in de reigel
algemein ~\\ bn.bw algemeen
alièr \\ [O/M] voegw. aleer, voordat, vooraleer
alièwig \\ (ook:alièwetig) [O/M] bw eeuwenlang, eeuwenheugend
aljaorsj \\ [O/M] bw jaarlijks
alkehol ~\~ m.stofn. (g.mv) alcohol
alkehol۰kóntrol ~\~ \\ v alcoholcontrole; ...miesbruuk kk\ lk~ o alcolmisbruik; ...vrie lk~ bn.bw alcoholvrij
alkières \~\ [O/M] bw telkens
allè tsw alla, allee, komaan, vooruit
allebei \\\ hoofdtelw. allebei, beiden
allebónnäör (Fr) tsw goed zo! (pluim, kompliment) syn. sjappo, perfisiat
allegaasje \\~\ [O/M] (Th.D) v onenigheid, consternatie, trammelant, syn. ambras
allei \\ v (alleije-alleike) allee, laan
allein \\ alleen –1 bn zonder gezelschap: zie leep gans allein euver de sjtraot –2 bw uitsluitend, slechts: hae sjient allein mer tied te höbbe veur d’n dieksjenaer
alleinsjtaond \\ \ bn alleenstaand
allelein \\~ bw om ’t even, syn: nemport; al-egaal; nemport wae, ’t ies miech alleleinl
alleleinetig \\~\\ [O] bn onverschillig: dat ies noe eimaol ‘nen alleleinetige miensj
allemansvrund \\\~ m allemansvriend
allemaol \\\ [M/J] onbep.vnw allemaal, [O/M: →allenej]
allemechtig \\\ bn.bw allemachtig, geweldig, enorm
alleminium \\ lk~\\ m stofn. aluminium
allemoments \\\~ bw elk moment: hae kin allemoments binnekómme
allenej \\\ O/M onbep.vnw allemaal, [M/J: allemaol]
allenkelek \~\\ bw allengs, geleidelijk, langzamerhand;
allerdings \\\ [O] (Th.D) bw in elk geval, zeker
Allerhèllige \\ \\ m (r.k.) Allerheiligen, feestdag van alle heiligen
Allerhèlligste \\ \\ o (r.k.) Allerheiligste, de H.Hostie in de monstrans
allerièrsj \\\ bn.bw allereerst
allerziejds \\ lk\ bn.bw allerzijds, van alle kanten
Allerzièle \\ \\ m (r.k.) Allerzielen, feestdag van alle overledenen
alles \ o alles → al 1
allewiel \\ lk\ bw tegenwoordig, thans, syn. vandaag d’n daag; op vandaag; [O:huujtsedaags]
allezeleve\\\ ~* bw altijd, steeds, immer, syn: ummer(toe), toezjoer
alliech \ kk\ bw allicht, vanzelfsprekend
almaonds \\ bn.bw maandelijks; elke maand
almechtig \\ bn almachtig, onbeperkt in macht: d’n almechtige God
almenak ~\\ almanak, syn:. jaorbook
al-mèt-al ~\~ bw kortom, alles bij elkaar, somma sommarum; [O: sómmesemares]
almörges \~∂ bn.bw elke morgen
aloen \ lk~ m stofn. aluin
alpinopatsj \\\\ v alpinopet, syn: belsj petsjke
altaor ~\ [M/J] m/o [altaore-altäörke) altaar, offertafel [O: elter ~\ m]
altied \ lk~ [M/J] altijd; [O/M: ummer], syn: allezeleve, ummertoe, toezjoer
alvas \\ bw alvast: iech gaon alvas dae kant op
alwekes \~* bw elke week, wekelijks
alwir \\ bw alweer, wederom, nogmaals, opnieuw (versterking v. wir)
ambach ~\ [O] o (mv.ambachte) ambacht, vak, beroep, metier, syn: beroop, metjee, sjtiel (I-3)
ambachssjoal ~\\ [O/M] v ambachtsschool (L.T.S.)
ambelaos \\\ m (mv.ambelaoses) ambulance-auto: d’n ambelaos kaom mèt blauw zjwejleech d’n hook um
ambisie \\ kk\ [M/J] v ambitie; syn: ièrzöch, iever [O:ambiesje]
ambras ~\ (Fr: embarras) m (g.mv) bombarie, heisa, ophef, poeha, overdreven drukte, soesa trammelant, syn: allegaasje, behej, bent, bómbarie, branie, drökde, gedoons, kapsones, kónsternasie, poeppekas, rómpsjlómp, sjoos, umsjteng, zeik
ame tsw (r.k.) amen (slotwoord) het zij zo
amechtig bn.bw amechtig –1 buiten adem -2 kortademig
amelank \\~ [O] m kort ogenblik, amerij, moment (zo lang het woord AMEN duurt): dat doert mer ‘nen amelank
ammenjak \\\ m stofn. (g.mv) ammoniak
ammetäör \\\ m (ammetäörsj-ammetäörke) amateur –1 liefhebber syn. leefhöbber –2 beginneling, dilettant –3 [O/M] categorie in het wielrennen: hae haet jaorelank bie de ammetäörsj gevare
ammezere \\\\ (wk)zw.ww amuseren, vermaken
ammezjuur \\ lk\ m (Fr: embouchure) embouchure -1 stemvolume of stemkracht (bij zang) -2 blaasvermogen v. persoon om blaasinstrument te bespelen
ammie \\ m viespeuk; syn: ónnöt
amp ~ o ambt, post (→ pos IV)
amtenaer \\\ m ambtenaar (amtenare-amtenaerke)
ander ~\ ander I rangtelw. –1 volgende: de ander week II bn (ter onderscheiding van de genoemde persoon of zaak): de ein vrouw wilt dit en de ander dat III onbep.vnw : ein en ander
anderendaags ~\\\ (’s ...) bw ’s anderendaags, de volgende dag
anderhauf ~\\ [M/O] telw. anderhalf [O: ónderhauf]
andermaol ~\\ bw andemaal, weer, wederom syn. (al)wir
andersj ~\ anders I bw –1 op andere wijze: dat mós doe andersj doon -2 indien niet; kóm op tied, andersj bin iech vertrokke II pred. bn.: iech ving ’t koud, werm ies andersj
andersjdinkend ~\ ~\ bn andersdenkend
andersjum ~\\ bw andersom
andieve \ lk~ \ v soortn. (g.mv) andijvie
ane \\ (D:ahnen) zw.ww vermoeden, veronderstellen: dat houw iech neet kinne ane
ang \ m (ange-engske) spie -1 pen bij houtverbinding –2 (Th.D) staande pin als onderdeel v.e. scharnier, syn. →teulder 2 (→ anglook)
angelsbout ~\~ [O](Th.D) m gezwel in de huid van rundvee
anglook \~* (Th.D) o inkapping/gat waarin de ang/pen draait (→ ang)
angs \ [M/J] m angst, vrees; [O/M: sjtrank]
angs۰sjrièf \\ m angstschreeuw of -kreet; ...zjweit ~ m angstzweet
anies \ lk~ m stofn. anijs
anizètsje o.vkw anisetje, glaasje aniset(te)-likeur
anker ~\ (ankersj-enkerke) anker; - I o ijzeren werktuig m.weerhaken -1 v.schip -2 muuranker II m inhoudsmaat van -1 vat in wijnhandel (ca.36 liter) of –2 ton in brouwerijwezen (ca.30 liter) (ook: enkerke) syn: driettel
annaos [O] (Fr) v annonce, advertentie, aankondiging, bekendmaking syn. advertensie
annekzere \\\\ zw.ww annexeren; gebied inlijven: de groate sjtae wille dèks de umlieğğende dörper annekzere
annemoan \\\ v (annemoane-annemuènsje) anemoon (bloem)
anten \\ v (antennes-antenneke) antenne
antikaer m (antikaersj-antikaerke) antiquair
anziech(s)kaart \ kk\~ (D) v ansicht, prentbriefkaart
ao \ v lettertekencombinatie voor de tweeklank in: dao kaom ’n zaodkrao (als in Frans: or, encore, corps)( t.o.v. de korte klinker o in bok, vol, krolle)
äö \ v lettertekencombinatie voor de tweeklank in: väöl sjäöp (als in Frans: beurre, freule, soeur) (t.o.v. de korte klinker ö in: vösj, pröl, bröğ)
äöf \ m –1 soortn.(g.mv - äöfke) ooft, gedroogd fruit –2 (fig.) stommerik (mv: äöfter) syn. äöfko
äöfko \\ v scheldn. domme koe, heure, heurepeerd, hornoks, klotskop, krotekop, kuke, leech, sjaopskop, sjtómmeling, sjtómmerik, uulskuke, ulevenger, vot, votlook, vottes, votskluje
äöftevla \\\ m/v ooftvlade, ooftvlaai (gebak v. brooddeeg) gedroogd fruitvlaai; syn: wintervla (→vla)
aoh \ of ~ tsw oh (uitroep v. verwondering, spijt, droefheid, verbazing of verrukking, sterk wisselend van lengte en toon):aoh wat ? aoh jao ? aoh zoa ! aoh dao !
aolber \\ v (aolbere-äölberke) bosbes syn. molber
aolie ~→olie
aolifant ~\~ →olifant
aom \ m –1 {J] adem [O/M:aosem] –2 biervat v. 150 liter
aome zw.ww ademen, [O/M: aoseme]
aomer \ m (mv.aomere) amer, stuk houtskool: in de berg were aomere gebruuk um moerteikeninge te make
aomerepot \\\\ [O] m doofpot bij haardvuur
aompassant \\\ [O/M] bw en passant, in het voorbijgaan, terloops; [J: terloups]: syn. in eine weeg
aomzeik ~~ [O/M] v (mv.aomzeike) mier (ook: ómzeik); [J: mier]
aope ~ →ope ~
äöpene ~ → eupene ~
aor \ v (aore-äörke) –1 korenaar -2 ader (bloedvat) [O/M] [J:aoder] ; ook in wateraor (waterader)
aord ~ →oord
aordeil ~~ →oordeil
aord-ing → oord-ing
äördlig bw behoorlijk syn: behuèrlek
aoreik ~~ → ooreik
aorlog ~\ → oorlog
äörtsje \\ [O] (→Th.D: Eurtsche) ovk oortje, ¼ deel v.e. munt i.c. stuiver
aos \ m (äös-äöske) -1 (k)noest, war, kwast in hout -2 aas bij kaartspel –3 deugniet, rakker, snaak, syn: zouwaos, sjinaos
aosem [O/M] m (g.mv) adem [M/J: aom]
aoseme [O/M] zw.ww aoseme [MJ: aome]
aove ~ →ove
aovend \\ m (aovende-äövendsje) avond
aovend۰broad \\ \ o avondmaaltijd; ...ete ~* o avondeten; ...kleid ~ o avondjurk; ...klok \ –1 derde angelus –2 spertijd, tijdstip van publiekelijk uitgaansverbod; ...mès \ v avondmis; ...rege ~\ m bui die de hele avond zal duren (O:aovesrege) ...road \ o avondrood
äöversjte ~\\ → euversjte
aoves (’s ...) bw.bep. ’s avonds: ’s aoves geit zie dèks nog ’n sjtraot um
apaart \~ bn.bw apart -1 afzonderlijk -2 ongewoon
ape٠keutel ~\ ~\ m snotaap syn: sjnoetsaap, sjnoetslemmel, sjnoetsnaas, kröppel; ...neutsje ~ o.vkw apennootje; pinda; ...zoer lk~ o apezuur fig. braakneigingen; dao krieg iech ’t apezoer van
I appel \ m (eppel-eppelke) appel; [J:appele]; iech höb mèt dem nog ’n eppelke te sjèlle
II appel \ \ o appel, sein tot verzamelen
appel۰benjee \ \\ m <Fr) appelbeignet (poffertje); ...bleuj \ m appelbloesem
appele۰kouw \ \ v abrikoos; ...kouwevla \\\ v/m abrikozenvlaai; ...pröl ~ m hete bliksem; syn: heite blieksem; ...vla v/m appelvlaai (→vla
appel۰kietsj \\ kk\ (A: Appelketsch) v klokhuis; ...kómpot \\ (A: Appelkompott) m appelcompote; ...moos \ (A: Appelmos) o appelmoes
appelsien \\ lk\ (A: Appelzing) v (appelsiene-appelsieneke) sinaasappel
appel۰sjpies \\ lk\ m appelmoesvulling voor appelvla of –taart; ...sjroap m stofn. appelsiroop/-stroop, kroet; ...toewsjlaag m appeltaart (A: Appeltuet) syn: tartepóm
appendere (Fr) [O] zw.ww laten springen/ontploffen: ’t kesjtièl van Vallekeberg woort in 1672 diffenitief geappendeerd
apperaat \\\ o (apperate-apperaetsje) apparaat, toestel, syn: toesjtèl
apperatuur \\\ lk\ m verz.n. apparatuur
apperpo (Fr: à propos) apropos –1 tsw pardon, terzake: apperpo, wat iech wol zèğğe; –2 m draad v.h. verhaal, gespreksonderwerp: laot diech mer neet van dienen apperpo aafbringe; syn. sjapiter
appertere \\\\ (Fr) zw.ww apporteren, halen en brengen v.d. jachtbuit door de hond
appetièk \\\ [O: aptièk] v (appetièke-appetièkske) apotheek
appetiet \\ lk~ (Fr: appétit)(A: Appetit) m appetijt, eetlust
appetietelek \\ lk~\\ bn.bw appetijtelijk, smakelijk, lekker; eetlust opwekkend
apprensje \~\ [O/M] (Fr: apparence) (A: Apparenze) v (mv: apprensjes) -1 veronderstelling: maak neet zoaväöl apprensjes -2 hooggespannen vooruitzicht, verwachting →veuroetziech –3 mv aanstalten: hae maakde nog gein apprensjes um te vertrèkke
april \~ m april, 4e maand v.h. jaar, ben.: graasmaond; [O]: pril ~
are \\ zw.ww aarden –1 (i.s.m. naar, de aard hebben van: ‘t ies e good kind wat aart –2 gewennen: hae aarde dao neet en verhuusde wir nao ’t ouwersjhoes; syn: z.gunne, vergunne, gewinne, eigene –3 met de aarde verbinden: allewiel mót väöl illektriese apperatuur geaard zin
aregel \ ~\ (Fr: en règle) bw als regel, doorgaans, in ’t algemeen, syn: algaons
areigel \~\ bw flink, behoorlijk, duchtig, terdege, syn: behuèrlek, erg, hartsjtiekke, hèlsj, hendig, hièl, ordentelek, verrèkdes, verdöld, verdomp,
arsjief \ kk\ o (mv.arsjieve) archief
arsjitek \\\ m (mv. arsjitekte) architekt
arties \ kk\ m artiest -1 kunstenaar -2 kunstenmaker; fraai figuur, syn: grappemeker, kunstemeker
artikel-twelf-gemeinte \\\ \∂ \\\ v artikel-twaalf-gemeente; de ouw gemeinte Valkenburg-Houthem haet langen tied de sjtates van artikel-twelf-gemeinte gehad
as v (asse-eske) as (niet: verbrandingsrest) spil, middelpunt v.e. wiel
asosjaal \\ \ -1 m/v asociaal, ’n maatschappelijk onaangepast persoon –2 bn asociaal, onmaatschappelijk, syn: →ordinaer
asperzje \\\ v (asperzjes-asperzjeke) asperge (groente)
as(se)rant \\~ [O/M] bn.bw brutaal, onbeleefd; syn: vrech, sjtrabant
astrenaut \\~ [J] m astronaut, ruimtevaarder
attekere \\\\ (Fr: attaquer) zw.ww aanvallen, aanranden
atteljee \\\ (Fr) o atelier; werkplaats; [O/M: wèrkes]; zie haet jaorelank op e niè-atteljee gewèrk
au ~ v (de lettertekencombinatie voor) de tweeklank in: zauf, klauwe, saus, haus
auguustes \\\ m [O/M] augustus, 8e maand v.h. jaar; ben: ougsmaond; [J: augustes]
auvermenneke ~\ \\\ o.vkw alvermannetje, dwerg, aardmannetje, weldoende grotgeest; syn: aerdmenneke, kebouter
auw \ tsw au (uitroepv. pijn)
auwerhaan \\\ m korhoen
avans \ ~ [O/M] (Fr: avance) m vooruitgang; iech zeen nog geinen avans
a-veer ~\ o A4-formaat (papier 210 x 297 mm): daen teks geit gemekkelek op ’n A-veer
aversj \\ bw neerwaarts; (berg)afwaarts, omlaag syn., aaf, beragversj, nao ónder, umlièg, umleeg
avvensere \\\\ [O] (Fr: avancer) zw.ww voortmaken, opschieten, vorderingen maken, spoeden, syn: sjpo; [M/J: sjpowe]
avventoe \\\ bw af en toe, soms, nu en dan; syn: noe en dan, sómtemèts, sómtiejds
avventuur \\ lk\ o avontuur
azien \ lk~ [J] m azijn; syn.→aetsje [O/M]