grotteikenaer \ ~ m grottekenaar, kunstschilder/tekenaar, die houtskooltekeningen vervaardigt op de mergelwand in de grotten
g \ v –1 het letterteken voor de doffe stemhebbende wrijfmedeklinker g (t.o.v. ch) in: geld ies gein garansie veur gelök -2 het tweede letterteken van de neusmedeklinker ng in: Zjang vóng ‘n sjpang
ğ \ v het letterteken voor de stemhebbende doffe plofmedeklinker (velare okklusief) ğ (g-breve) (t.o.v. k) in: de brağğelaer dae ónder de bröğ lieğ, zoot ónder de möğğe
gaaf \ I v gave, talent II bn.bw –1 [O/M] gaaf, volmaakt, zonder gebrek, ongeschonden –2 [J] mooi, prachtig, geweldig
gaam \ [O/M] v stofn. wasem, aanslag syn. kóndens
gaant \ m (mv.gaante) gent, mannetjesgans syn. gauzerik
gaap ~ m (gape-geepke*) geeuw
gaapsj ~ v (mv. gaapsje) nieuwsgierige vrouw syn.gaapsjmoel, gaapsjnaas
gaapsje ~ zw.ww gluren, gapen, nieuwsgierig kijken syn. sjpienze
gaapsjer(t) ~ m (mv.gaapsjerte) nieuwsgierig persoon
I gaar \ -1 v [O] onderdeur, hekdeurtje -2 bw (ge)heel: dat ies gaar en gans neet woar (i.s.m. ontkenn. vorm: ... neet)
II gaar ~ bn.bw gaar –1 genoeg gekookt: de eerappele zin gaar –2 afgemat, uitgeput: nao drie oere vergadere waor iech gaar –3 fig. geslepen, uitgekookt: dae ies gaar genoeg, dat ies ‘nen echte sjlauwberger; syn: sjlauw
gaard \ [O] m gaard, tuin [M/J: tuin]
gaarkeuke ~ ~ gaarkeuken; centrale keuken ten algemene nutte
gaaroet(s) \ lk~ bw helemaal, volkomen, volstrekt (benadrukking van gaar) syn. uberhaup(s)
gaarsj ~ bn.bw schor, hees; syn: heisj: zien sjtum ies gaarsj van ‘t lang kalle
gaas \ o I –1 stofn. gas –2 het gasbedrijf: dao kump de man van ’t gaas –3 het gaspedaal: duuj op de gaas –4 de gaskraan: zie houw ’t gaas vergete toew te driè –5 gaskomfoor: zèt de ketel mer op ‘t gaas II –1 vlechtwerk van metaaldraad –2 (vkw. gaeske) luchtig doorschijnend weefsel
gaas۰aansjteker \ ~~* m gasaansteker; ...brenner \ m gasbrander; ...deur ~ v sluisdeur in de Valkenburgse grot om in tijd van oorlog de schuilkelder gasvrij te houden; ...fernuis \\ v gasfornuis; ...flesj \ v gasfles; ...knab \ [O] m munt van 2,5 cent om de gasmeter te activeren; ...koel lk\ v kolenmijn waarin mijngas voorkomt; ...kraan \ v gaskraan; ...loch \ v gaslucht; ...maeter \ m gasmeter; ...maske \ o gasmasker
gaaspel [O/M] m dun takje rijshout syn: riezer o [O]
gabberdien \\ kk\ m gabardine, regenjas (van wollen stof in steilkeper)
gae \ zw.ww [O] wieden
gael ~ →geel ~
gaelgäötsj ~\ → geelgäötsj
gaelverf \ \∂ v geelverf, geelzucht
gaelvink ~~ → geelvink ~~
gaerd \ v (gaerde-gaerdsje) –1 gaard, lange stok met geleidingsfunctie, rijsstok –2 vishengel
gaer(e) \ (A: Jeär) bw (lever-leefs(te)) graag, met plezier, met verlangen: iech daon dat neet, al houwste ‘t gaer
gaersj ~ → geersj ~
gaeve ~ → geve ~
gaffel \ v (gaffele-geffelke) riek
gaffele \ zw.ww werken met de riek
gaffelsjank \ ~ m riektand
gal \ v (mv.galle) gal -1 orgaan –2 galvocht –3 onvrede, wrok: hae haet good zien gal kinne sjpieje
gala۰aovend \\ \ m gala-avond; ...veursjtèlling ~\ v galavoorstelling; ...zietting v galazitting, pronkzitting bij carnaval
galblaos \\ v galblaas
galg \∂ v (mv.galge ∂)galg syn. wieppert [O]
gallerie \\ kk\ v (galleries-gallerieke) galerie, tentoonstellings-(verkoop)ruimte voor kunst
galleriehouwer \\ kk\ ~ m galeriehouder
galleriej \\ kk\ v (mv. gallerieje) galerij, gaanderij, (zuilen)gang langs gebouw; syn: gaonderiej
galleriejgraaf \\ kk\ ~ o galerijgraf syn: sjuufgraaf
galletig \ bn.bw galachtig, bitter, van ’n bittere wrange smaak
galm \∂ m galm, volle (weer)klank, klankweerkaatsing
galme \∂ zw.ww galmen, luid weerklinken
galmlook \∂ ~* o galmgat in klokkentoren
galón m (mv.galóns) galon, sier-streep of -bies langs buitenzijde van broekspijp
galöpper \\ m (mv.galöppersj) paard dat galoppeert
galsjtein \ ~ m (galstein \\ - galsjteineke \\) galsteen
gank ~ m (geng-gengske) gang I -1 doorloop in gebouw/huis –2 weg binnen ’n onderaards gangenstelsel (in mijn of mergelgroeve) II -1 bidweg [O/M]: de Sjaasbergergank ies wir in ière hersjtèld –2 loopwijze: al die zäöns höbbe dezelfde gank aan –3 de hoeveelheid water/delfstof, die men in één loop kon dragen: hae houw aan de pómp twiè geng water gehaold –4 het begin of de voortzetting van een handeling: hae mót nog op gank kómme; v’r laote häöm mer ziene gank goon –5 versnelling bij auto: zie sjakelde te vreug in d’n driejde gank -6 onderdeel van maaltijd: d’n twiède gank waor te vreug opgedeend
gank۰deur ~ ~ v gangdeur, (A:Jangkdöör); ...moer lk~ v gangmuur
gans ~ I bn -1 geheel, gans: de ganse waereld –2 ongerept, heel, gaaf, ongeschonden: wie iech die tas dao neerzat, waor ze nog gans II bw –1 volkomen, geheel, straal: hae haet ziech dao gans aan euvergegeve, syn: gehièl, glad-eweg, hièlemaol, ram, rats, raddikaal, sjtraol, uberhaup(s), volkómme -2 (in ontkenn.vorm met: neet) volstrekt niet, helemaal niet, geenszins: iech kin dae ganse jóng neet / iech kin dae jóng gaar neet
ganse ~ m/v volmaakt persoon
Gaods \ (→God) Gods (2e naamval van God) (vkw: ...gäödsje/gäödske), ter ière Gaods
gaods۰blok \ \ [O] m goedbloed, goedhartig mens; ...erbermelek \\∂ bn.bw godserbarmelijk; ...ganselek ~ bn godganselijk; ...gelök \\ o godsgeluk; ...gesjink \~ o godsgeschenk ...getroew \lk~ bn godgetrouw, goedgelovig, zonder naar reden te vragen syn. goodgeluivig; ...halder \ [O](A:Joddeshaller) m godspenning, muntstuk als symbool van godsgetuigenis en verplichting tot verkoop; ...hièrenaam \ \ m (versterk.vorm v. → gaodsnaam); ...naam \ m godsnaam; ...wil ~ m (om) godswil
gaon ~ →goon ~
gaonde \ -1 bn gaande, aan de gang: dao waor get gaonde; -2 vz gaande(weg), tijdens het verloop van: gaonde ’t ónderzeuk, moch ‘r nieks zèğğe
gäönder \ m stapper, pierewaaier, hij die vaak uitgaat / aan de boemel gaat
gaonderiej \ o gaanderij, galerij; syn: galleriej
gaondeweg \\\ bw gaande(weg), allengs, geleidelijk: gaondeweg ies ’t häör toch gelök um häöm sjtil te kriege, syn: allenkelek, lanksemerhand, mèttertied, mèt-en-mèt, ónderhand
gaons \ bw gaans, te voet, lopen: dat ies zeker nog 'n oer gaons
gape ~ zw.ww –1 geeuwen –2 met open mond naar iets staan kijken: sjtank neet zoa nao miech te gape te -3 het vertonen van ’n opening, kier of speling in hout of wonde: door de regesjlaag begoes die veurdeur op d’n doer te gape
gaper(t) ~ m (mv.gapersj) [O: gaperte] gaper, houten uithangteken (hoofd met uitgestoken tong) bij drogisterij
garansie \~kk\ v (mv. garansies) garantie, waarborg
gardeneer \\\ [O] m gaardenier, tuinier syn: hoveneer
garderaob \\\ v (mv.garderaobes) garderobe
I gare \ m geslepen, uitgekookt persoon syn. gewieksde (→ ook: hauvegare)
II gare ~ o garen, gesponnen draad
garekieker (Th.D) ~ lk~ m -1 gluurder syn: loerhaan, sjpiekkeleerder –2 (scheldn.) Gulpenaar
garekroan ~\ [O] (Th.D) m rechtstandige garenhaspel
garre \ [O] zw.ww verlangend kijken (Th.D) syn: giepsje
garrendere \ \ zw.ww garanderen, verzekeren, waarborgen: dat garrendeer iech diech; syn: bezjwere, insjtoon, kavere, verasserere
garretig \ [O] (Th.D) bn ontevreden van humeur
gas \ m (mv.gaste) [O:ges] gast, verblijfstoerist, syn. [O/M: lozjee]
gashièr \ \ m gastheer syn: hospes
gastes \ [O] o gasthuis, ziekenhuis
gas۰vrie \ lk~ bn.bw gastvrij; ...vrieheid kk\ ~ v gastvrijheid: de gasvrieheid ies ónmiesbaar in ’t toerisme; ...vrouw \ v gastvrouw
gate ~ mv smiezen; (alleen in uitdrukking: in de gate höbbe of houte), syn. sjmieze
gats \ I v (gatse-getske) steeg, smalle doorgang tussen huizen of weilanden:) Oastergats, Kengesgetske, Geitegats; syn. sjteeg II bn –1 ranzig, garstig, bitter: de boter waor get gats –2 duur, gewaagd, bovenmachtig: de vraogpries van dat hoes waor miech te gats
gatse \ [O] zw.ww hakken in hakhout om doorgang te maken of perceelsgrens aan te geven
gatto \\ (Fr. gâteau) m taart syn: kook \
gauner \ [O/M] m (mv.gaunersj) gauwdief, sujet, onbetrouwbaar personage
gaus \ v (gauze-gejske) gans (watervogel)
gausbloom \ \ v gele margriet
gauwdeef \ \ m gauwdief, listige of sluwe dief
gauwigheid \ ~ v gauwigheid, vlugheid; alleen in samenstelling (bet. inderhaast): in de gauwigheid houw iech ‘t peske in de otomaat laote ziette
gauzelever \ ~* v ganzenlever
gauzerik \\\ m (gauzerike) gent, mannetjesgans syn: gaant
gauzetóng \ \ v –1 tong v.e. gans –2 (plantk.) herderstasje, soort onkruid met lancetvormige bladeren
geach \ bn geacht, aanspreking als beleefdheid: geachde veurzietter
gebaar \ o (mv.gebare) –1 gebaar, geste –2 hand- of armbeweging
gebaedels ~ → gebedel(s)
gebak \ o.verz.n. (vkw: gebekske) gebak
gebaksjtèl \ ~ o gebakstel
gebäöks ~ → gebeuks
gebare \ [M/J] zw.ww gebaren, ’n gebaar maken
gebazel(s) ~ o geklets, geleuter
gebed \ o (gebede-gebedsje) kerkelijke vorm van een (smeek)bede
gebedel(s) ~* o gebedel, het voortdurend bedelen
gebeet ~ o (mv.gebeter-gebeetsje) gebit
gebeinde \ o verz.n. gebeente, geraamte syn. gerièmsj
gebeje \ onr.st.ww (→beje) gebieden
gebekde \ [O] o gebak, hoeveelheid baksel, voldoende om in één keer gebakken te worden
gebeuk(s) ~* o gehuil, het huilen
gebeure ~ zw.ww gebeuren, geschieden, voorvallen
gebeurtig ~* bn geboortig, geboren in (ook: geboortig ~*)
gebière \ [O/M] (Th.D) zw.ww aanroeren, reageren, acht slaan op, reppen, talen (meestal met ontkenning): dao mós doe neet nao gebière; syn. hemme
geblaer \ o geblaat, het blaten
gebletsj \ o geblaf, het blaffen
geblok \ bn geblokt, met blokjes versierd
geblokde \ m stevig en breed gebouwd manspersoon; syn: knoes
gebloomp \ bn gebloemd, met bloemen versierd
geboew lk~ o (geboewe \ -gebuuwke\) gebouw, bouwwerk
gebónt ~ o (mv.gebónter) gebint, dakspant, A-vormig getimmerte waarop het dak komt te rusten;
gebook(s) ~* o gebonk, het bonken
geboorte ~* v geboorte, het geboren worden
geboorte۰hoes ~* lk~ o geboortehuis; ...jaor \ o geboortejaar; ...keertsje ~* o vkw geboortekaartje
geboortendaag ~*~ m geboortedag
geboortesiefer ~* lk~ geboortecijfer;
gebore~* bn –1 geboren (worden, zijn) zie ies doufsjtóm gebore –2 geboortig van: hae ies ‘ne gebore Viltenaer –3 van nature: hae waor ‘ne gebore kemiek –4 bij gehuwde vrouwen, aanduiding van de meisjesnaam: Bemelmans, gebore Bakkes
gebösj \ o verz.n. kreupelhout, onderhout
gebrand ~ bn (fig.) gebrand, sterk verlangend
gebreujds o gebroed, broedsel
gebreursj \ mv.verz.n. gebroeders
gebreuzel(s) ~ o geklets, kletspraat, domme praat, gelul; syn.gebazel(s)
gebroes lk\ het geluid van het voorbijsnellen (→broeze)
gebroesj lk~ o gebruis, het bruisen, het verzuren, gisten (→broesje)
gebruke lk~ zw.ww gebruiken, aanwenden
gebrukelek lk~ bn gebruikelijk, gangbaar, in zwang zijnde
gebruuk lk~ o (mv.gebruke) –1 gebruik, het vaak gebruiken: dat ies versjlete door ‘t gebruuk -2 gewoonte van een gemeenschap, traditie
gebruuks۰aanwiezing lk~ ~lk\ v gebruiksaanwijzing; ...veurwerp ~~∂ o gebruiksvoorwerp
gebun \ o verdiepings-vloer
gechte \ zw.ww hijgen: nao ’t renne bleef ‘r nog ’n hauf oer sjtoon te gechte
gedachte \ v (mv.gedachte(s)) -1 gedachte, denkbeeld –2 vermoeden, notie, idee: örges gein gedachte in höbbe
gedachte۰gank \ ~ m gedachtengang, denkwijze; ...good \ o gedachtegoed; ...leze ~* onr.st.ww gedachtenlezen;
gedachteniskepel \ \ v gedachteniskapel; kapel gebouwd ter nagedachtenis van overledenen
gedachte۰waereld \ \ m gedachtenwereld; ...wiesseling kk\ v gedachtenwisseling syn: geklasjeneer
gedachtig \ [O/M:gedechtig] bn gedachtig, indachtig, denkend aan
gedeend \ bn gediend (zijn van) -1 bevallen, accepteren (meestal met ontkenning): dao waor iech neet van gedeend –2 verplicht zijn: dat waor diech gedeend, menneke
gedeenstig bn.bw gedienstig, dienstwillig, dienstbaar, voorkomend syn: veurkómmend
gedeerte \ o verz.n. gedierte, de dieren, de dierenwereld, fauna
gedeilte \ o (mv. gedeiltes) gedeelte, deel
gedeiltelek \ bn.bw gedeeltelijk
gedèks \ [O] o.verz.n. mengsel (b.v. fómme) van leem en kolengruis om vuur af te dekken
gedèks۰bak \ \ [O] m bewaarbak voor het ‘gedèks’’; ...sjöp v schep t.b.v. ‘gedèks’
gediech kk\ o (gediech-gediechske) gedicht
gedieje kk\ zw.ww gedijen, voorspoedig groeien
gediesteleerd kk\ \\ o.verz.n. gedistilleerd, sterkedrank, geestrijk vocht
gedinkbook ~ \ o gedenkboek
gedinke ~ st.ww gedenken, herdenken
gedink۰fiès ~ \ o gedenkfeest; ...jaor \ o gedenkjaar; ...teike ~ o gedenkteken
gedöld ~ o.verz.n geduld, het dulden
gedöldig \ bn.bw geduldig, kalm, berustend
gedöldswerk ~ ~∂ o geduldwerk; werk, waarbij veel geduld vereist is
gedoon ~ bn (v. doon) gedaan, geëindigd, syn: aafgeloupe
gedoons \ o verz.n. gedoe, bedoening, kouwe drukte; syn: ambras, allegaasje
gedrag o [M/J] gedrag, manier waarop iemand zich gedraagt; [O: gedraag ~] → gedrag
gedrage ~ wk.onr.st.ww (→drage) z.gedragen, [O] ziech benumme: gedraag diech ins get
gedrags۰petroan \ \\ o gedragspatroon, vast complex van gedragingen; ...reigel ~ m gedragsregel
gedreng \ o verz.n. gedrang, drukte
geel ~* -1 bn geel van kleur: ’t geel humme -2 o de kleur geel
geelgäötsj ~*\ [O] v geelgors (zangvogel)
geelvink ~* ~ m/v geelvink, groenling
geen \ [O/M] aanw.vnw gene, die (togv dees in: aan geen ziej)
geer ~ (accentvorm) pers.vnw (ongeaccent.: g’r) –1 U, gij, ge (beleefdheidsvorm 2e pers.e.v.): geer zeet te vreug, menièr! –2 jullie (2e pers.m.v): hière, geer mót ins get röstig zin (→ ook: deer ~)
geërmp \∂ bn gearmd, arm in arm: zie lepe geërmp door de Groatesjtraot
geersj ~* m gerst, graangewas met lange, stijve kafnaalden
geetiezer \ lk~ o gietijzer
gegeve ~* o (mv.gegeves) gegeven: bekend geval, feit of grootheid: v’r höbbe neet genoeg gegeves um dao-euver te besjliesse
gegraansjel(s) \ o het gedurig woelen
gehaks \ o gehakt, gemalen vlees
gehaks۰bol \ ~ m gehaktbal; ...meule ~ v gehaktmolen
gehannes o gesukkel, onhandig geklooi, syn: getaper
geheimsjrief \ kk\ o geheimschrift
geheuge ~ [M/J] o geheugen, [O: ónthout]
geheugeverlees ~ \\ o geheugenverlies
gehièl \ o geheel, eenheid: die ónderdeile vorme ei gehièl
gehièlónthouwer [J] \ ~ m geheelonthouder
gehing \ o deurhengsel, syn.verhoud: die kasdeur ies oet ‘t gehing
gehuch \ o (gehuchte-gehuchske) gehucht, buurtschap, dorpje zonder kerk: Terbliet ies e gehuch
gehuèr \ o gehoor –1 het vermogen om te horen: ’t gehuèr kin op latere laeftied minder were –2 de toehoorders: dees bezeukersj vormde e dankbaar gehuèr –3 verbinding, antwoord, contact: iech höb drie kièr gebeld, meh kreeg gein gehuèr –4 het vermogen om de tonen in de muziek juist te onderscheiden: hae ies ‘ne zenger mèt e zuver gehuèr
gehuère \ wk.st.ww betamen, behoren; dat gehuèrt ziech neet
gehuèrig \ bn gehorig, geluid doorlatend: die nuuj hoezer zin gehuèrig
gehuèrzame \ \ [J] zw.ww gehoorzamen syn: loestere
gein \ -I hfdtelw geen (vrouw.): dao waor gein vrouw, die get te zèğğe houw II onbep.vnw geen (vrouw.) dat ies gein, die zoaget deit
geinderlei ~ bn generlei: in geinderlei opziech
geine ~ (ook: gènne) I hfdtelw geen (mann.) dao waor geine man dae ’t woord wol höbbe II onbep.vnw –1 geen, niet iemand (mann.): dat ies geine, dae zoaget deit! –2 niemand, syn.nemes: iech zeen geine
geinein \~ (ook: gènein) hfdtelw vrouw. (versterk.) niet een, geen enkele
geineint \~ (ook: gèneint) hfdtelw.onz. zelfst. (versterk.) niet een, geen enkel
geineneine \ ~ (ook: gènneneine/gènnenènne)) hfdtelw mann. (versterk.) niet een, geen enkele
geinswaegs ~\ [O] bw geenszins, op geen enkele manier, op generlei wijze
geinszins ~\ [M/J] bw geenszins
geint ~ I hfdtelw geen: dao waor geint, wat de vinger opsjtook II onbep.vnw geen (onzijdig); e pilske? nei, iech hoof geint!.
geis ~ m geest I –1 het denk-, gevoels- en wilsvermogen v.d.mens (tgov lichaam): hae zoog ziene geis kroepe -2 ziel, levensbeginsel: hae goof de geis -3 groepsbezieling, denkwijze, stemming, gezindheid: in die vereiniging heersj ‘ne geis van echte vrundsjap –4 spook, wezen (mv:geiste(r): op de rewien kómme väöl luuj nog ummer de geis van juuffrouw-zónder-kop tege II (stofn.) vluchtige stof als afscheiding van vaste stof of vloeistof van b.v. zout of wijn
geisel ~ m (mv.geisele) gesel, zweep –1 strafwerktuig [O] syn:karwatsj; sjmiek [M/J] –2 plaag, ramp: de geisel van d’n oorlog
geiselek ~ I m (mv.geiseleke) geestelijke II bn.bw geestelijk: dae geiseleken hièr leijt nog e geiselek leve
geiselekheid ~ ~ v geestelijkheid, clerus
geistig ~ bn.bw geestig, humoristisch, vernuftig
geit ~ v (geite-geitsje) het geslacht der geiten
geite۰blaad ~ ~ o kamperfoelie; ...bok \ m geitenbok, mannetjesdier van het geslacht der geiten, syn. bok; ...haor \ o.verz.n geitenhaar, angora, syn.geitewol; ...kiès \ m geitenkaas ..mèlk ~∂ v geitenmelk; ...sik \ m puntbaardje
gejaag \ bn jachtig, gehaast, syn. geperseerd
gejaags \ o gejaagds, gejakker, gehaast, haastig gedoe
gejengel(s) ~ o het jengelen, eentonig zeurderig geluid van snaarinstrument
gejièmer(sj) \ o gejammer, syn. gelammenteer
gek \ I m (gekke-gekske) –1 gek, dwaas, krankzinnige, belachelijk mens; syn:gevietsde, gesjtuèrde –2 beweegbare schoorsteenkap II bn krankzinnig, gek, dwaas, merkwaardig, syn: beklop, döl, flabbetig, gesjief, gewejd, pan oet, verruuk III bw heel, erg: dat ies nog neet zoa gek lang geleje
gekde \ v (mv. gekdes) gekte, dwaasheid, manie, onzin
gekeek(s) ~* o geschreeuw, gegil [O:gekaeks]
gekke \ [J] zw.ww gekken, dollen, grappig zijn, syn: dölle
gekke۰getal \ ~ o gekkengetal 11 (elf); ...hoes lk~ o –1 krankzinnigeninrichting, gekkenhuis –2 janboel; ...werk ~∂ o gekkenwerk, onzinnig, onbegonnen werk
gekkigheid \ ~ v gekheid, geintje, kwinkslag; [J: gekkeriej] syn:kloateriej
geklómmel(s) ~ o geknoei, geklungel, gepruts
geknoter(sj) ~ o geknor, gemor
gekoelekater lk~ ~ [O] o prutswerk
gekónkel(s) ~ o gekonkel, gekonkelfoes, syn. gekoezjel
gekostemeerd \ \ bn gekostumeerd, verkleed: vanaovend ies gekostemeerd bal
gekske \ o –1 gekkie: meh gekske, dat ies nörges veur nuèdig –2 (mv.gekskes) deerntje, frivool dartel jong meisje; syn. dölke
gekuum(s) lk\ o het verzuchten, het steunen
gekwaak(s) \ o het kwaken, geschreeuw, gegil
gekwaffeerd \ \ [O/M] bn.bw (fig.) verwaand, sterk vereerd: ziech gekwaffeerd veule, syn. gruètsj
gela bn [J:gelaje] –1 geladen, vol innerlijke spanning, op ’t punt van uitbarsting: noe num diech in ach, want zie ies gela; syn. opgelaote –2 geladen, lichamelijk vol energie: zie kaome gela aan de sjtart -3 opgescheept zitten met iemand: este dae eine kièr vraogs, höbst’m ummer gela –4 stomdronken syn.hagelevol, sjterezaat: giesterenaovend waor hae wir gela
gelaeg ~ [O] gelegenheid: bie gelaeg zal iech ‘t ‘m zèğğe
gelaege ~ [O] →gelege
gelaemde \ [O/M] m lamme, ’n verlamd persoon; [J]: lame
gelaemp \ [O/M] bn verlamd: hae waor es kind al gelaemp; [J]: verlaamp
gelammenteer \\\ o gelamenteer, gejammer, geweeklaag, syn.gejièmer(sj)
I gelaog \ bn gelaagd, in lagen gebouwd
II gelaog ~ [O] o gelag, vertering in herberg
gelaote \ bn gelaten, (in het lot) berustend
geld ~ o verz.n geld, betaalmiddel, geldsom, syn: duite, fenninge, fortuun, goddeleke, klamotte, knabbe, lappe, losse, monete, moos[O], pingping, roa, sente
geld۰buul ~ kk\ m stoffen geldbuidel; ...daag ~ m betaaldag, syn.loandaag; ...kieske kk\ o metalen geldkistje; ...sjtök \ o geldstuk, munt; ...wouf ~ m geldwolf, vrek, geldduivel
geleef \ bn geliefd, dierbaar: zie waor erg geleef bie de wèrkluuj
geleeg ~ o –1 losse zoldering of plafond -2 loshangend gesteente in de mergelgroeve
gelege ~ bn gelegen, op geschikt tijdstip: dat kump miech neet gelege
geleij \ [O] o geleiderail, karrenspoor; syn.karresjpoor
geleje \ [M/J] [O:gelee] bw geleden, voorbij: dat ies zeker al veer jaor geleje, syn: euver, haer, truuğ, um, veurbie
gelek \ bn gelikt, overdreven goed gepoetst, 't waor dao wie gelek
gelender \ [O] o houten leuning, omheining, balustrade, syn: läöning (D/K: Geländer)
gelenkig ~ [O] bn.bw –1 lenig –2 flexibel, soepel
gelètterd \ bn geletterd, belezen, geleerd syn. ónderlag
gelied kk\ [O/M] gelid [J]: gelid: d’n erm sjoot ‘m oet ‘t gelied
geliek lk~ gelijk I bn overeenkomstig, evenwaardig: man en vrouw höbbe gelieke rechte II o -1 juistheid, rechtvaardigheid, (tgov. ongelijk): hae haet ’t geliek aan zien ziej -2 gelijkenis, overeenkomst, evenbeeld: dae jóng en ziene vader, dat ies ein geliek III bw -1 meteen, dadelijk: bies geliek! –2 (te)gelijk(ertijd): zie eindigde geliek
gelieke ~ I m (mv.gelieke) gelijke, persoon gelijk in rang II wk.st.ww (geliek-geleek-geleke) (op elkaar) lijken; syn.lieke: zie gelieke ziech wie twiè dröppele water
geliekenis ~ v (geliekenisse) gelijkenis
geliek۰loupe lk~ ~ onr.st.ww (→loupe) gelijklopen; ...maotig \ bn.bw gelijkmatig, evenwichtig syn.egaletig; ...sjpeel ~ [O/M] o (mv. gelieke-sjpele) gelijkspel [J:gelieksjpel]; ...sjpele ~ zw.ww gelijkspelen; ...tiedig lk\ bn.bw gelijktijdig; ...vloersj lk\ bn.bw gelijkvloers; ...zètte ~\ st.ww gelijkzetten
gelièrde \ m (mv.gelièrde) geleerde, wetenschapper: dao zin 't de gelièrde nog neet euver eins
gelle ~ (A: jelde) [O/M] onr.st.ww (gel/gölt/gol/gegolle) kopen (met contante betaling) syn. koupe
gèlle \ zw.ww gelden: die gool gèlt neet
geloen lk~ o (geloene-geluunsje) galon, lint- of koordvormig weefsel als versiering op uniform of gewaad
gelök \ o geluk, voorspoed: dao haet ‘r gelök mèt gehad
gelökkig \ bn.bw gelukkig, voorspoedig
gelöks۰getal \ \ o geluksgetal; ...tillegram \\\ o gelukstelegram; ...vogel ~ m geluksvogel, syn: bofkónt
gelök۰wunsj \ ~ m/v gelukwens; ...zeuker \ m gelukzoeker, avonturier; ...zièlig \ bn gelukzalig
gelóng \ [O] v (mv.gelónge) bijt in het ijs
gelops o geloop, het lopen: sjeij oet mèt dat gelops, zèt uuch ins röstig
gelouf \ o geloof -1 (mv.gelouve) godsdienstige overtuiging, religie –2 vertrouwen in ’n persoon of in de waarheid: iech höb gein gelouf in dae keel
geloufs۰breef \ \ m geloofsbrief; ...euvertuging \ lk\ v geloofsovertuiging; ...gemeinsjap \\ v geloofsgemeenschap; ...lièr \ v geloofsleer
gelpsj ~∂ bn.bw welig van groei, mals, jong, fris: gelpsje sjla
geluifwaerdig \ \ bn geloofwaardig
geluive ~ → gluive
gemaak ~ I o (mv.gemake) -1 [O] w.c. buitenshuis syn.→twalèt -2 gemak, geriefelijk voordeel, geruststelling: hae voolt ziech dao op zien gemaak –3 bergruimte II bn.bw gemaakt, onnatuurlijk, niet oprecht, gekunsteld: hae kin nogal gemaak kalle
gemaaks ~ o aanstellerij, niet gemeend gedrag
gemaakzöch ~ \ v gemakzucht
gemaol \ m gemaal, echtgenoot
gemaolin v gemalin, echtgenote
gemaskerd \ bn gemaskerd, van ’n masker voorzien: ’n gemaskerd bal
gemech(s) [O] o mannelijk geslachtsdeel (K: Gemäch) syn. geval
gemein \ bn.bw gemeen –1 gemeenschappelijk: hae haet dat mèt ziene vader gemein –2 laag bij de grond, syn: vaal; dat ies ’n gemein sjtreek –3 ernstig m.b.t. verwonding: dao kins doe diech gemein pien aan doon, syn. vies, lièlek –4 verraderlijk, gevaarlijk: zeet veurziechtig, dat ies e gemein sjtuupke
gemeind \ bn welgemeend, menens (syn: meines)
gemeinerik \ \ m (mv.gemeinerike) gemenerik, syn.valerik
gemeinigheid \ ~ v gemeenheid, slechtheid
gemeinlek \ bw gemeenlijk, doorgaans, gewoonlijk syn. geweunlek
gemein۰sjap \\ v (mv.gemeinsjappe) gemeenschap; ...sjappelek \ bn.bw gemeenschappelijk
gemeinte \ v (mv.gemeintes) gemeente
gemeinte۰hoes \ lk~ o gemeentehuis, stadhuis; ...óntvenger \\ [O/M] m gemeenteontvanger; ...pils \ o (scherts.) drinkwater, leidingwater; syn. pómpenheimer; ...raod \ m gemeenteraad; ...sikkertaris \ ~ m gemeentesecretaris
gemekkelek \\ [J] bn.bw gemakkelijk –1 gemak opleverend: ‘ne gemekkeleke sjtool -2 schikkend, gewillig: dat ies ‘ne gemekkeleke miensj -3 eenvoudig, weinig inspannend: dat ies e gemekkelek sumke; [M: gemekelek ~]; [O: gemaekelek ~]
gemeneerd \ bn.bw gemanierd: hun kinger zin good gemeneerd
gemeujd \ [O: gemeud] bn (i.s.m. gemeujd zin mèt) gemoeid, -1 vereist, benodigd: dao ies väöl inzat mèt gemeujd -2 betrokken, gemengd: dao wil iech neet in gemeujd were
gemeus \ [O] o verz.n moes van koolsoorten
gemieddeld kk\ bn.bw gemiddeld
gemies kk\ o gemis, het missen
gemieter(sj) kk\ o gemieter, gesodemieter
gemingk \ bn.bw gemengd:‘t gemingk zjwumme waor in de fieftiger jaore get nuujts
gemood \ o (mv.gemodere) gemoed, innerlijk
gemoodsrös \\ v gemoedsrust
gemorks ~∂ o het zwoegen (→morkse)
gemuutlich lk\ [O/M] gemoedelijk, gezellig, niet vormelijk; [J] gemoedelek
gena \ [O/M] v genade
genaamp bn genaamd, ’n naam dragend
genadig \ [M/J] bn.bw genadig, goedertieren, goedgunstig; [O: genièdig]: dao ies ‘r genadig vanaaf gekómme
genauwigheid \\~ [O] v nauwkeurigheid, stiptheid, accuratesse
genege ~* bn.bw genegen, goedgezind
genete st.ww (geneet-genoot-genote) genieten
geneuks ~ o verz.n -1 gezanik, vervelend gedoe [O]: geneul –2 slecht volk →krauw
geneumde \ bn genoemde, reeds vermelde
geneze ~* onr.st.ww (genees-geneus-genoos-geneze) genezen, syn.heile –1 gezond worden of maken: die wónd geneus good –2 door schade en schande wijs worden: bies doe noe geneze?
geng \ bw (i.s.m. aan de ...) bezig, gang: mós doe nog beginne of bies doe al aan de geng?
genièds \ o naaiwerk, verstelwerk: ’t genièds lieğ op de sjtriekplank
geniek kk\ [O] o nek: hae kreeg ‘ne sjlaag in ‘t geniek
genièke \ [O] wk.zw.ww zich verstouten, durven, wagen: genièk diech neet, menneke!
gènne → geine~
genuède \ [O/M] m/v of mv genodigde [J: genuèdigde]: de meiste genuède waore dao
gepaersjkeuteld \ ~ bw opgelaten, overdreven gevleid, syn: opgelaote, vergöld: noe veul iech miech toch gepaersjkeuteld
gepas \ bn.bw gepast –1 betamelijk, behoorlijk, voegzaam: dat ving iech neet gepas –2 precies afgepast: mèt gepas geld betale, estebleef
gepeks \ o pakkage, bagage syn: begaasj
geperseerd \\ [M] bn.bw gehaast [O: geprèsseerd]: iech bin op diet moment geperseerd
gepoorts ~* o het hinderlijk in- en uitlopen
gepuuts kk\ [O] o verz.n. ingewanden, darmen
gera \ [O/M](Th.D) bn (togv óngera) welgeschapen, recht van lijf en leden, zonder gebreken: ’t ies e gera kinneke
geraffineerd \\\ bn.bw geraffineerd, doortrapt, uitgekookt, syn. oetgekook
gerao \ bn geraden, raadzaam: ’t ies diech gerao, menneke, dat zou iech mer doon es iech diech waor
geraos [J] o geraas –1 het aanhoudend razen of tieren, lawaai [O/M:sjpektakel, sjendaal, baljoene] –2 rumoer: huèr ’t geraos van de sjtörm
gerdien lk\ v (gerdiene ~ -gerdieneke) gordijn
gerdiene۰kaord lk~ \ v gordijnkoord; ...praek \ [O] bedsermoen, vermaning of terechtwijzing achter gesloten deuren; ...reel \ v gordijnrail, metalen gordijnroede met I-profiel; ...rink ~m gordijnring; ...roow \ v gordijnroede; ...sjtof \ o gordijnstof
gere ~ [O] zw.ww gisten
gerech \ o (mv.gerechte) gerecht -1 spijs, bestaande uit één gang –2 [J] rechterlijke instelling [O/M: geriech]
gerechtelek \\\ bn gerechtelijk
gerechtig \ bn gerechtigd, ’n recht hebbend
gerechvaerdig \\ bn gerechtvaardigd
gereef \ o gerief, comfort, genot
gereefhout [O] o geriefhout, hout(aanplant) voor eigen gebruik aan en rond de woning
gerefelek \\\ bn gerieflijk
geregeerd \\ –1 [O/M] bn ordelijk, netjes gekleed zijn, syn: geswanjeerd
gereid ~ bn.bw gereed, klaar syn. vaerdig, [J: klaor]
gereidsjap \\ o verz.n. gereedschap
gereidsjapskies \\\ kk\ v gereedschapskist
gereigeld ~ bn geregeld: hae houw e gereigeld leve
gereij \ o verz.n. gerei –1 benodigdheid, -2 [O] (Th.D) huisraad, vervoerbaar bezit; syn. hoesraod
geremp \ bn.bw geremd, onvrij, belemmerd: zie voolt ziech geremp in häör doon en laote
gerete ~ volt.deelw. (→ riete), (i.s.m. ze ... kriege) slaag krijgen syn: doorgelaote, geloetsj, geroeksjtoek, gesjtoek, gepiezzeld, gepreugeld, gezjwaamp, gezjwens, verkammezaold, verknauts, verknauweld, vermuibeld, verpaaf, versaus, versop, vertoeffeld, verzaold
gereve \ zw.ww gerieven, van dienst zijn: woa kin iech Uuch mèt gereve?
gerf \∂ [O/M] v (gerve-gerfke) garf, korenschoof
gergel ~∂ [O] m gergel, kroos, inkeping in de duigen van een vat om de bodem in vast te zetten
gergelskamp ~∂ ~ [O] m kroosschaaf, kuipersgereedschap waarmee ’n gergel werd gesneden
geriech kk\ I [O/M] o gerecht, rechterlijke instelling [J: gerech] II bn.bw (doel)gericht, richtinggevend: hae haet geriech gesjote
gerièmsj \ [O/M] o geraamte, skelet
geriffermeerd \\\ bn gereformeerd
gering \ bn.bw gering, min, syn.wiènig: veur de geringste sjeet ies ‘r gieftig
gerinnemeerd \\\ bn gerenommeerd: Croix de Bourgogne waor bekind es e gerinnemeerd hotel
gerliets \ kk\ m (gerlietse-gerlietske) Europese kanarie
geroeffel(s) kk\ o (trom)geroffel
geroesj lk~ o geruis, geraas
geroet lk~ bn geruit: zie droog ’n geroetde bloes
geröl \ o op natuurlijke wijze losgeraakte aarde
geröls ~ o gestoei, het stoeien
gerónne \ bn geronnen, gestold, gestremd
gerös \ bn.bw gerust, kalm: mèt e gerös hart
geruch \ o verz.n.(mv.geruchte) gerucht, praatje dat in omloop is, syn: präötsje, kal van de luuj,
geruif o verz.n. afgeschoren schapenvacht (→AN: ruiven, ruien)
geruik ~ gerookt (v.vis of vlees) ’n óns geruik vleisj (ook: ruikvleisj)
gesjef \ [O/M] o (gesjefte-gesjefke) winkel, zaak, bedrijf, nering, handel(tje) syn. kómmersj
gesjefs۰luuj \ \ mv zakenmensen; ...man ~[O/M] m zakenman; ...vrouw \ v zakenvrouw;
gesjeid \ [O/M] bn verstandig oordelend (→sjeidsrechter)
gesjeije ~ bn gescheiden: ‘ne gesjeije miensj
gesjendeleerd \\\ bn beschadigd: e gesjendeleerd book syn: verenneweerd
gesjiedenis kk\ v geschiedenis, historie
gesjief kk\ bn.bw geschift, gestoord, gek
gesjiek kk\ bn.bw geschikt, passend
gesjièr \ o.verz.n. –1 (landbouw)gereedschap, werktuig –2 (scherts.) eetgerei, bestek, couvert, syn: koevaer, besjtek –3 kaakstelsel, het gebit
gesjil ~ o (mv.gesjille) geschil, onenigheid
gesjink ~ [O] o (gesjinke-gesjinkske) geschenk, [M/J]: kedo
gesjlach \ o verz.n. (mv.gesjlachte) geslacht –1 stamhuis –2 groep van dieren- of plantensoorten –3 sekse, kunne
gesjlepe ~ bn geslepen, listig, sluw syn. sjlauw
gesjmets(j) \ o verz.n. gesmak, het smakken: sjeij ins oet mèt dat gesjmetsj
gesjoester kk\ o –1 het werk van de schoenmaker –2 (iron.) prutswerk
gesjöt \ o.verz.n. geschut: dao woort graof gesjöt ingezat
gesjötter \ o .verz.n. geschutter, gestuntel
gesjpan ~ o -1 (mv.gesjpanter) kozijn, raamwerk –2 deuropening, doorgang: sjuuf, doe sjteis in ’t gesjpan –3 span, paardenkoppel, voorgespannen trekdieren
gesjpanne \ bw gespannen, met voldoende personen bij elkaar zijn om samen iets te ondernemen (b.v.kaartspel): es v’r gesjpanne zin, kinne v’r beginne
gesjpens ~ [O/M] o (gesjpenster-gesjpenske) –1 spook syn. sjpoak –2 kwaadaardige vrouw syn: →krağ
gesjpiekkeld kk\ bn gespikkeld
gesjpräökelek \ bn welbespraakt, (permanent) spreekvaardig: hae sjteit bekind es ‘ne gesjpräökeleke miensj
gesjprek \ o (gesjprekke-gesjprekske) gesprek
gesjprièkelek \ bn mededeelzaam (tijdelijk), spraakzaam: es ‘r get väöl gedrónke haet, weurt ‘r gesjprièkelek
gesjravel(s) ~ o.verz.n. gescharrel, het tastend en moeizaam bezig zijn (A: Jeschravels)
gesjtalte \ v (mv.gesjtaltes) gestalte, gedaante, postuur
gesjtand ~ o gestand (alleen i.s.m. get ... doon)
gesjtaoke ~→ gesjtoke ~
gesjtaon ~ [O](Th.D) st.ww bekennen
gesjteinpeek ~ ~ [O] bn gehard, doorgewinterd, syn: hel ~
gesjteinte \ o verz.n. (edel)gesteente
gesjtèl ~ o gestel, lichaamsorganisme van de mens syn. kónstetuusje
gesjteveld ~ bn aangekleed, reisklaar (i.s.m. ... en gesjpaord)
gesjtiech kk\ o (mv.gesjtiechte(r)) gesticht
gesjtiechel kk\ o gestechel, het stoken, voortdurend schampere opmerkingen makend, schimpscheuten afgevend; syn.gesjteuks
gesjtoek kk\ →gerete
gesjtoke ~* bn.bw –1 laag of hoog gestoken (zijn) (steken: het aanbrengen van balken t.b.v. verdieping vloer/plafond): in e hièrehoes zin de verdepinge ummer hoag gesjtoke –2 bevrucht (v. ei) door haan
gesjtrek \ bn gestrekt, languit; syn.plat neer: hae loog gesjtrek
gesjtuèrde \ m gek, dwaas persoon, syn:→ gewejde
geswanjeerd \\ bn gesoigneerd, verzorgd: dat miensj waor ummer good geswanjeerd
get \ –1 onbep.vnw wat, iets: dat haet waal get -2 bw enigermate, ’n beetje, wat: ’t haet get geregend; hae ies get lui; syn: bietsje -3 onbep. hoofdtelw. wat: geef miech get geld
getal ~ o (mv getalle) getal
getale \ mv (i.s.m. in groate ... :talrijk) aantal: zie waore in groate getale opgekómme
getaper ~ o gehannes, onhandig geklooi, het sukkelend bezig zijn
gete \ st.ww gieten (geet-goot ~ -gegote ~) dat kostuum ziet ‘m wie gegote
geteikend ~ bn getekend, lichamelijk verminkt of gebrekkig zijnde
geteriej \ kk\ (mv. geterieje) (ijzer)gieterij
getiej kk\ o (mv.getieje) getij(de)
getiejebook kk\ \ o getijdenboek syn: breveer
getoge ~* bn getogen (v.tijgen), opgevoed; syn. opgetrokke, groatgebrach
getroew lk~ bn.bw getrouw, trouw, syn. troew, betroewbaar
getrowe \ bn gekrenkt, verontwaardigd: hae ies nogal gauw getrowe; syn. veróntwaardig
getruèste \ wk.zw.ww z.getroosten: zie haet ziech de meujte getruès
getuge lk\ I m (mv.getuge) getuige, waarnemer II zw.ww getuigen, blijkgeven: dat getuug van vakmansjap syn. tuge
getugenis lk\ v –1 getuigenis –2 openbaring
getuug lk~ o.verz.n. tuig –1 gereedschap syn. gereidsjap, gesjièr -2 gespuis, gajes, syn.→krauw
getuugsjrief lk\ kk\ o getuigschrift
geudere \ [O] mv (laad)goederen, inboedel, voorraad, opslag
geuderentrein \\ ~ [O] m goederentrein
geudsje \ o.vkw (v.good) grondstukje, lapje grond
geul ~ (Fr: gueule)(→ Th.D) v (geule-geulke) geul, smalle, diepe waterloop
geulkesdeef \ \ m goaltjesdief
gevaer \ [O](Th.D) o rijtuig
gevaertsje ~ [O] o doorgang (met recht van overpad) voor vee tussen weilanden
geval ~ o (mv.gevalle) geval –1 gebeurtenis, voorval –2 omstandigheid: in geval van noad –3 penis, syn. → piele
gevallene \ m (mv.gevallene) gevallene, gesneuvelde soldaat: op de Cauberg were eder jaor de gevallene herdach
gevangenissjtraof ~ \ v gevangenisstraf
gevaor o (mv.gevaore) gevaar, kans op onheil
geve ~* onr.st.ww (gaef-geuf-goof-gegeve) geven -1 verstrekken, aanreiken, schenken –2 gebeuren, plaatsvinden: dat geve gein –3 (D) bestaan: dat geuf ’t neet –4 wk.onr.ww zich geven: hae goof ziech mèt hart en zièl
gevech \ o (mv.gevechte) gevecht, strijd
gevelsjtein ~* ~ m gevelsteen, steen met afbeelding in de voormuur
gever ~* m (mv.geversj) gever: hae sjteit bekind es gölle gever
geveul \ o –1 gevoel (zintuig) –2 (mv.geveules) bepaalde gemoedsbeweging, stemming, gezindheid
geveuls۰leve \ ~* o gevoelsleven; ...miensj kk\ m gevoelsmens; ...waerd \ v gevoelswaarde
gevièrlek \ bn.bw gevaarlijk, kans op onheil met zich brengend; [O: geveerlek]
gevietsde kk\ m -1 lenig, vlug persoon –2 gek, geestelijk gestoord persoon, syn: →gewejde
gevlooks \ o het veelvuldig of aanhoudend vloeken
gevolg ~∂ -1 gevolg, vervolg –2 aanhang
gevoord \ bn gevoerd, van ’n voering voorzien
gevraatsjel(s) ~ o het worstelen of woelen
gevreigel(s) ~ o gekibbel, geruzie, kijvage, het bekvechten
gevreutel(s) \ o het wroeten, het gewroet
gevriech kk\ o (gevriechte(r)-gevriechske) gewricht
gevriechspien kk\ lk\ v gewrichtspijn
gevruèr \ o vorst, het vriezen, vriesweer: ’t gevruèr ziet nog in de grónd
gevrung \ mv.verz.n. vrienden, vriendenkring; eve goow gevrung (vgl. gebreursj, gezuustersj)
gewaarwere \ ~* onr.st.ww (→were) bemerken, gewaarworden, bespeuren: iech waer nog nieks gewaar, syn: bekinne, besjpäöre, merke, in de gate kriege etc.)
gewanne \ v verz.n. gewande, dorpsakkers, cultuur-areaal
gewaopend \ bn gewapend, met ijzeren vlechtwerk of staven inwendig versterkt: gewaopend betón
gewas \ o (mv.gewasse) gewas, plantengroei, soort plant: dao sjóng väöl ónkroed tösje ’t gewas
gewècks \\ o verz.n. inmaaksel, het geheel van ingemaakte vruchten/groenten
geweer ~* o (gewere-geweerke) geweer, groot model vuurwapen
geweij \ o (geweije-geweijke) gewei, samenstel van getakte horens
geweite ~ o geweten, innerlijk besef van goed en kwaad: hae houw e sjlech geweite
geweite(n)s۰bezjwoar ~ \ o gewetensbezwaar; ...vraog \ v gewetensvraag; ...vrieheid kk\ ~ v gewetensvrijheid; ...vroeging kk\ v gewetenswroeging
gewejde \ m dwaas, gek persoon; syn: ‘ne gek, gevietsde, gesjtuèrde
gewere ~* onr.st.ww (alleen infinitief i.s.m. laote): geworden, begaan, z’n gang gaan: dat kump waal good, laot ‘m mer gewere
gewerf ~∂ [O] o handvat of steel van zicht /kleine zeis
gewesdook \ \ o gewast linnen, tafelzeil(doek) (ook: wesdook)
geweunlek \ bw gewoonlijk, doorgaans syn. gemeinlek
gewiech kk\ o gewicht –1 zwaarte syn: zjwuèrde –2 (gewiechter-gewiechske) weegvoorwerp
gewiech(s)heffe kk\ o het gewichtheffen
gewiechtig kk\ bn.bw gewichtig, belangrijk, syn: veurnaam
gewieks kk\ bn gewiekst, geraffineerd syn: gesjlepe; oetgekook
gewieksde kk\ m gewiekste, bijdehand persoon
gewiemel(s) ~ o gewemel, het wemelen, krioelen, door elkaar bewegen
gewies kk\ (ook: →wies) bn.bw gewis, stellig, zeker, wis en waarachtig
gewinde ~ (ook: gewènde) v (mv.gewindes) aanwensel, gewenning, syn: aanwinsel, gebruuk, reigel, tradisie
gewinne \ (ook: gewènne) zw.ww gewennen, wennen, aarden →winne
gewölf ~∂ [O/M] o (mv.gewölve) gewelf, holgebogen zoldering van steen
gezat \ bn.bw gezet, zwaarlijvig, dik, korpulent: ’t waor ‘ne gezatde miensj
gezauwel(s) ~ o gezanik, syn:→gezeiver
gezèğde \ o (mv. gezèğdes) gezegde
gezegend ~* bn gezegend, begenadigd
gezeiver(sj) ~ o gezever, gezanik, syn: gezauwel, gezoks, gezuèter
gezèl \ m (mv. gezèlle) gezel, makker, knecht
gezèllehoes \ lk~ [O/M] o tehuis voor (buitenlandse) alleenstaande arbeiders
gezèllig \ bn.bw gezellig, genoeglijk
gezèlsjap \\ o gezelschap –1 bijzijn, aanwezigheid: zie waor in gezèlsjap van ‘nen sjieken hièr syn.kómpenie –2 (mv. gezèlsjappe) groep personen
gezemp(s) ~ o gezever, gezanik
gezèt \\ (Fr: gazette) v (gezètte-gezètsje) –1 krant, gazet –2 (fig.) kletskous syn.→blejjer, moelewief, zjwebbel
gezeuks \ o gezocht, gekunsteld, precieus
geziech kk\ o gezicht –1 (geziechter-geziechske) gelaat: hae haet e bleik geziech, syn: sjnoets ~ –2 aanzicht, aanblik: dat ies gein geziech
geziechs۰bedrog kk\ \ o gezichtsbedrog; ...verlees \ o gezichtsverlies; ...vermoge ~ o gezichtsvermogen
gezièds \ o verz.n. het gezaaide: ’t ónkroed greujt dèks beter es ‘t gezièds
I gezin \ [J] o (gezinne-gezinneke) gezin; [O/M]: hoeshouwe
II gezin ~ (geb.wijs v. zin~ ) v. zijn, wezen: en noe (weurt) sjtil gezin
gezins۰gruètde \ \ v gezinsgrootte; ...hölp ~∂ v gezinshulp; ...zörg \∂ v gezinszorg
gezjweer ~* [O] o open ontsteking aan lichaam
gezjwel ~ o (gezjwelle-gezjwelke) gezwel
gezoks o gezever, syn: →gezeiver
gezónd ~ bn.bw gezond
gezóndheid ~~ -1 v gezondheid, het gezond zijn van lichaam en geest –2 tsw wens bij heildronk syn: proos, saontee
gezónne \ –1 m gezond iemand –2 bn gezind, gestemd: zie waor häöm good gezónne
gezuèter \ [O] o gezever, onbenullig geklets syn. gezauwel
gezuustersj kk \ mv.verz.n. gezusters
giè \ [O] zw.ww –1 geeuwen [M/J: gape] –2 wieden, van onkruid zuiveren
giebbele kk\ zw.ww –1 gibberen, giechelen –2 braken syn. göbbele, sjpieje, euvergeve, (ord. kotse)
giech kk\ jicht
giechelmoos kk\ \ o lacherigheid, lachkramp: höbs doe sóms giechelmoos gegete?
giè۰doad \ \ m plotseling overlijden; ...doup ~ m spoeddoop, nooddoop
gieds kk\ m (giedse-giedske) -1 gids, leidsman: hae waor jaorelank gieds in de berg -2 boekwerk, leidraad, wegwijzer bv. tillefoon- of radiogieds –3 [M] lid van jeugdbeweging voor meisjes; →giedse
giedse kk\ I zw.ww gidsen, leiden II [M] mv. verz.n. gidsen, jeugdbeweging voor meisjes
giedse۰lamp kk\ ~ v gidsenlamp, gebruikt bij rondleiding in de grotten; ...patsj \ v gidsenpet, gedragen door de gids bij de rondleidingen; ...weeg ~ m inhaalroute in het gangenstelsel om nagekomen bezoekers bij de groep te brengen
gief kk\ -1 v boosheid: in zien gief haet ‘r get sjtóms gedoon –2 [O/M] o (mv.giefte) vergif(t): ’t gief van ’n sjlang kin doadelek zin, [J]: vergief -3 v (mv.giefte) gift, geschenk, donatie –4 v (mv.giefte) gift, uitdeelronde bij ‘n kaartspel
gief۰gaas kk\ \ o gif(t)gas; ...minger \ m gif(t)menger; ...sjieter(t) lk~ m gifkikker, venijnig persoon; ...sjlang \ v gif(t)slang
gieftig kk\ bn.bw giftig -1 boos, nijdig, kwaad –2 gif bevattend
gièhónger \ ~ m geeuwhonger, plotseling opkomende honger
gieles lk~ m (gielese-gieleske) maag/buik: dae waor ziech get in ziene gieles aan ’t houwe (Rijnland: Gilles)
gieps kk\ m stofn. gips: zie leep mèt e bein in de gieps
giepse kk\ -1 zw.ww gipsen, met gips bestrijken –2 bn gipsen: e giepse beeld
giepsje lk~ zw.ww lonken, watertanden, begerig of verlangend kijken naar andermans lekkernij syn. lónke, [O:granke, garre]; (Th.D:giepe)
giepsjnaas lk~ \ v pottenkijker
giepskroed kk\ lk~ o gipskruid
gièr \ m (gière-gièrke) geer –1 schuin/spits toelopend stuk grond, kiel –2 schuin toelopend pand van kleding -3 punt op lans, spies, speer
gière zw.ww geren; een schuine, driehoekige vorm of strook vertonen of aanbrengen
gierig lk\ [J] bn.bw gierig, [O/M]: nej ~
gièrling \\ [O/M] (D:Girlande, Fr: guirlande) m guirlande, bloemenslinger
gies kk\ m gist
gies۰kelder kk\ \ m gistkelder in brouwerij; ...koep kk~ v gistkuip in bierbrouwerij
gieste kk\ zw.ww gisten, bruisen syn. broesje
giestere kk\ bw gisteren
giestere۰mieddeg kk\ kk\ bw gistermiddag; ...mörge ~∂ bw gistermorgen; ...nach \ bw gisternacht
giester(en)aovend kk\ \ bw gister(en)avond
giezelaer lk\ [O/M] m (mv.giezelaersj) gijzelaar –1 gegijzelde –2 gijzelnemer
giezele lk\ [O/M] zw.ww gijzelen
gim \ [M/J] gym –1 m, gymnastiek: de gim ies giestere oetgevalle; syn. gimnestiek –2 o gymnasium: hae haet twiè jaor op ’t gim gezete
gimme \ zw.ww gymmen
gimnazium \~\\ o gymnasium
gimnestiek \\ kk\ m gymnastiek(les)
gim۰sjoon \ \ m gymschoen; ...sjpölle \ mv gymspullen; ...tesj \ v gymtas; ...zaal \ v gymzaal
ginneraal \\ \ I m (mv.ginnerale) generaal, tot de hoogste militaire rang behorend officier II bn generaal, algemeen: ’t koar heel ’n goow ginneraal rippetiese
ginneralizere \\\\\ zw.ww generaliseren
ginnerasie \\~kk\ v generatie, [O: ginneraasje]
ginnerere \\\ zw.ww genereren, voortbrengen
ginster ~ m .soortn. brem, bezemkruid
girm \∂ v (girme-girmke) –1 garm, ooi die nog niet gelammerd heeft) -2 (scherts.) spichtig meisje
glaas ~ -1 o.stofn. glas –2 o (glazer-glaeske) glas (voorwerp)
glaas۰bak ~\ m glasbak, afvalbak voor glas; ...bloze ~* onr.st.ww (→bloze) glasblazen; ...pepier \lk~ o -1 schuurpapier –2 cellofaan –3 gekleurd papier ter nabootsing van gebrand glas; ...sjniejer lk~ m glassnijder
glad \ bn.bw glad, effen (gericht op het rimpelloos of glad maken: veur ’t verve sjoer iech de deur ièrsj sjoan glad
gladdèkker \ \ m (scheldn.) (gladdèkkersj-gladdèkkerke) gewiekste vent, gladjakker, gladjanus, syn: sjlauwberger
glad-eweg bw –1 gladweg, zonder voorbehoud geheel, syn. ram: iech bin ’t glad-eweg vergete –2 gladjes: hae ies glad-eweg door die ekzames gerold
glansriek ~ lk~ bn glansrijk
glaze ~ bn glazen, van glas vervaardigd, [O:glazere]: ’n glazere huuf
glazetig \ bn glazig, glasachtig
ğlemmer \ [J] m (g.mv) glamour, glitter syn: glietter, sjoane sjien
glets \ bn.bw glad (gericht op het glijden): ’t haet gevrore, de sjtraot kin glets zin
gletsetig \ bn gladdig syn: glietsjetig
gletter \ m (mv.glettersj) spatel om pleisterwerk glad te maken
gleujdraod \\ m gloeidraad
gleuje \\ [M/J] [O: gleu] zw.ww gloeien
gleujeling m lammeling, ellendeling
gleujetige m heet, warmbloedig, snel sexueel geprikkeld manspersoon
gleuj۰kuiske \ ~ o.vkw gloeikousje in gaslamp; ...lamp ~ v gloeilamp, [O]: gleulamp; ...wörmke \∂ o.vkw glimwormpje, [O]: gleuwörmke
glibber m kaalhoofd, syn:kletsjkop, platekop: hae begint al jónk ‘ne glibber te kriege
glietsjbaan kk\ \ [J] v glijbaan (speeltoestel), [O/M]: sjuvel
glietsje kk\ zw.ww glijden, glissen syn. floetsje: ’t ieske glietsjde häör oet de heng
glietsjetig kk\ bn glibberig, glad; syn: gletsetig
glietsjpoejer kk\ lk~ m glijpoeder t.b.v. dansvloer
glietter kk\ [O/M] m glitter [J: ğlemmer]
glizzerien \\ lk~ m stofn.glycerine
glood \ m gloed, uitstraling
gloor \ m chloor, syn:bleikwater
ğlückauf \ ~ [D] tsw mijnwerkersgroet: “gelukkig weer boven” bij het afdalen in de steenkoolmijn
ğlühwien kk\ lk~ (ook: gleujwien) m glühwein, warme rode kruidenwijn (b.g.v. de kersttijd)
gluive ~st.ww (gluif \ -glof \ -geglof \) geloven -1 een godsdienstige overtuiging hebben: hae gluif neet aan Maria –2 veronderstellen: iech gluif dat ’t good waer weurt -3 vertrouwen hebben in: iech mót gluive wat ‘r zaet
goaj \ [J] m (mv. goaje) gooi, worp; [O/M]: wörp
goaje \ [J] onr.zw.ww (goaj-guèjt-goajde-gegoajd) gooien; [O/M]: sjmiete, werpe4 giebbele, sjpieje, (ord. kotse)
God \ m (g.mv) God, Opperwezen
god \ m (gode-gödsje) –1 afgod, idool: ziene oudste broor waor ’ne god veur ‘m –2 god: bie de Germane waor Donar de god van d’n dónder
goddelek \ bn.bw goddelijk
goddeleke \ mv.verz.n geld: ’t geit häöm allein mer um die goddeleke
godmieljaar \ kk\ \ tsw (vloek)
godsallemechtig \\\\ tsw (vloek)
gods۰deens \ \ m godsdienst; ...deenstig \ bn.bw godsdienstig; ...ganselek ~ bn.bw godganselijk; ...genadig \ -1 tsw goeie genade –2 bn stevig, flink: hae houw godsgenadig väöl gedrónke; ...hoes lk~ o godshuis, kerk, tempel
godvere \ zw.ww vloeken
god-vergaef-miech \ \ kk\ tsw (vloek)
god۰vergete \ ~* bn godvergeten, goddeloos, schandelijk; ...verlaote \ bn godverlaten, zeer slecht: dat waor ‘ne godverlaote batteraaf; ...vröchtig \ bn godvruchtig, vroom; ...zedank \ ~ tsw godzijdank, goddank; ...zegentdiech ~*kk\ tsw “god-zegent-jou” wens bij niesen/niezen
ğoek kk\ [O] (Th.D) (D: gucken) bw (uit)kijk, te kijk, zichtbaar reddeloos: wie de lödder waor umgesjlage, hóng de keersjeplökker ğoek in de tek
goetsj kk\ (Th.D) v (goetsje-guutsjke) -1 twijg, buigzaam stokje, syn: vietsj –2 [O: gutsbeitel]
goevernäör kk\\\ m (mv.goevernäörsj) gouverneur, m.n. commissaris der koningin in de provincie Limburg
goevernement kk\\\ o gouvernement, provinciehuis van Limburg
gok۰kas \ \ v gokkast; ...löstig \ bn goklustig; ...versjlaaf bn gokverslaafd
göl \ bn.bw gul, royaal, mild, goedgeefs syn. goodgaefs
golf \∂ I v (golve-gölfke) –1 golf, bolle verheffing op waterspiegel –2 baai, inham van zee; II o golfspel
golf۰erm \∂ ~∂ m golfarm, aandoening aan ’n arm t.g.v. het golfen; ...kertóng \\ m golfkarton; ...lengde \ v golflengte; ...plaat ~ v golfplaat ...sjlaag ~m golfslag; ...sjport \ m golfsport
gölhartig \ \ bn.bw gulhartig, hartelijk, joviaal, syn: hartelek, werm, zjoviaal,
gölle ~ m (gölles-gölleke) gulden, voormalige Nederlandse munt
gölp ~∂ v (gölpe-gölpke) gulp, sluiting van de split voor in ‘n mansbroek: de gölp sjteit diech ope
golve \∂ zw.ww golfen
gölzig \ bn.bw gulzig
góndel \ m (góndele-gundelke) gondel: in de kabelbaan ziet me in ‘nen andere góndel es op de kèrmes
góng \ v (gónge-gungske) gong: vief menute veur ’t begin van de twiède hèlf, heef ‘r op de góng
goochelaer \\\ m (goochelaere-goochelaerke) goochelaar
good I \ –1 bn (beter-bèste) goed: dat good kind houw ouch ’n goow mam –2 bw dao mót iech miech good veur höbbe II \ o goed – 1 de hoedanigheid van goed tgov. kwaad: dat gesjels deit ‘m gei good – 2 goederen verz.n. bij landgoed, zaaigoed, plantgoed, koopwaren, kleding e.a.
good۰deils \\ bw goeddeels, syn. groatendeils; ...doon ~ onr.st.ww (doon) goeddoen; ...gaefs \ bn goedgeefs, gul, scheutig [J: göl], syn: rojaal, sjeutig; ...geluivig \ bn goedgelovig, lichtgelovig; ...gemood \ bn.bw goedmoedig (ook: goodsmoods); ...gemötsj \ bn.bw goedgemutst, (goed v. humeur); ...kalle \ zw.ww goedpraten; ...käöre \ \ zw.ww goedkeuren; ...koup ~ [J] bn.bw goedkoop; [O/M: gowekoup]
goods \ o goeds: dat ies get goods!; eindelek deit ‘r ins get goods! iech winsj ‘m alle goods
goodsjieks \ kk\ bw goedschiks
goodvinge \ ~ st.ww (→vinge) goedvinden
gool \ v sportn. (gole-geulke) goal –1 doel –2 doelpunt
goolpaol \\ m doelpaal
goon ~* onr.st.ww (gaon\ -geit~ -ging/góng\- gegange~) gaan, zich voortbewegen –1 zich verplaatsen van hier naar elders togv kómme: mörge geit hae nao Mestreech –2 uitgaan, stappen: hae ies de ganse week wir good gegange –3 verkering hebben: Trees geit al veer maond mèt Harie –4 lukken: geit ‘t? zouw ’t zoa goon? –5 informeren naar of berichten omtrent iemands welzijn of naar ’n mogelijkheid: wie geit ‘t ? ’t geit !
goonsdeg \\ m (mv. goonsdege) woensdag, 3e dag v.d. week
goonsdes \\ (’s ...), ‘s woensdags, elke woensdag I bw: ’s goonsdes ies knokendaag II bn de goonsdese rippetiese
goor ~ bn.bw goor, onzindelijk, groezelig; syn: óngewesje, sjmoetsig
goo(w) \ bn (attr. voor vrouw.znw) goede (v. good): dat ies nog ins ’n goo(w) vrouw
gordelroas \ \ v gordelroos, huiduitslag rond het middel
görg ~∂ [O] bn.bw zwak, teer, ziekelijk
görgel ~∂ [M] m (mv.görgele) gorgel, keel, strottenhoofd, hals; [O: gölger], syn: haus, kael, kietsj, sjtroot
görgeldrank ~∂ ~ m gorgeldrank (waarmee men de keel spoelt)
görgele ~∂ zw.ww gorgelen, de keel spoelen
gössel \ m verz.n –1 slechte of flauwe, oudere drank syn. zuijel –2 flauwe kletspraat syn. breuzel, wauwelskal, zauwel
gössele \ zw.ww –1 zonder besef drinken –2 morsen
göt \ v (götte-götsje) goot, afvoerkanaal, straatgoot
göthièr \\ m (göthière-göthièrke), (lett: vorst van de straatgoot); personage, straattype, veel op straat verkerende, eigenaardige en daardoor bekende figuur, syn: pertrèt
götsje \ zw.ww gutsen, gulpen
goud ~ -1 o.stofn.g.mv goud edelmetaal –2 o eremetaal voor de winnaar van de 1e prijs
goud۰blónd ~~bn goudblond, hoogblond, glanzig blond v. kleur; ...bróns ~bn goudbrons, goudverf voor verguldwerk; ...fezant \~ v goud(lakense) fazant; ...haeneke \ o.vkw goudhaantje –1 kleinste Europese zangvogel –2 iemand die op bepaald terrein succesvol is; ...meelder ~* m goudmerel, wielewaal; ...mien lk\ v goudmijn: dae kaffee ies door zien lieğğing ummer al ’n goudmien; ...renèt \\ m goudrenet (appelsoort)
goudsbloom ~\ v goudsbloem, sierplant met oranje bloemen
goud۰sjmeed ~ m goudsmid; ...sjtök \ o goudstuk; ...vösj \ m goudvis; ...waog \ v goudschaal, zeer gevoelige balans om goud te wegen; ...zeuker \ m goudzoeker
gouwe ~ bn gouden (v.goud), van goud vervaardigd of uit goud bestaand
gouwerege ~ ~* m goudenregen, heester met goudgele hangende bloemtrossen
gowe \ bn (attr.voor mann.znw) goede (v.good): hae sjient wir ’ne gowen daag te höbbe
ğowee \\ (Fr: gué; Waals: goé) m voord(e), doorwaadbare plaats in de rivier: achter Ièpe weurt door de boere nog gebruuk gemaak van ‘ne ğowee in de Geul syn. treech (...tricht of ...drecht)
gowekoup \ ~ [O/M] bn.bw goedkoop, [O: billeg]; [J:goodkoup, goejekoup]
gowendaag \~ (ook: goejendaag) tsw goedendag–1 groet –2 uitroep van verbazing
Gowe Vriedeg \ ~\ m Goede Vrijdag (r.k.) herdenkingsdag
gowigheid \ ~ v goedheid
g’r \ pers.vnw 2e pers. ev/mv U/jullie (ongeaccent. vorm vban geer/deer): höb g’r uuch gebaet
graad \ o (mv.grade) graad –1 meet-eenheid van temperatuur –2 (meetk.) 1/360e deel v.e.cirkelomtrek –3 rang of mate van verwantschap: ’t vruus ’n graad of drie –4 opleidingsniveau
I graaf \ m (mv.grave-graefke) greppel, berm, talud
II graaf ~ o (graver-graefke) graf
graaf۰kelder ~\ m grafkelder; ...kruus lk~ o grafkruis; ...mesjien \ o graafmachine;
graafsjöp \ \ v graafschop, spade, syn. sjteeksjöp;
graaf۰sjrief ~ kk\ o grafschrift; ...sjtein ~ m grafsteen; ...sjtum \ v grafstem
graam ~ [O/M] bn.bw schor, hees v. stem, syn. heisj
graansjelaer \ \ m woelwater, onrustig mens of kind
graansjele \ zw.ww woelen syn: sjarrele, sjravele, vraatsjele, weule, wule
graas ~ o verz.n gras
graas۰boter ~ ~ v grasboter, boter van de melk van weidend vee (v.h. lentegras) syn. vreugboter, meiboter; ...greun bn grasgroen, zo groen als gras;
graasj \ v (graazje-graesjke) garage
graas۰kiès ~ \ m graskaas; ...loozjees \\ mv kampeerders, campinggasten; ...mat \ v grasmat; ...mesjien \lk\ o grasmaaimachine; ...mösj \ v grasmus, braamsluiper syn.taatsj ~; ...sjaor ~\ v grasoogst, opbrengst van een keer maaien; ...sjpier ~ o grasspriet; ...zaod \ o graszaad
gram \o (gramme-gremke) gram, gewichtje
grammefoon \\\ m (mv.grammefoons) grammofoon, platenspeler, pick-up
I graof \ m (graove-gräöfke) graaf (edelman)
II graof ~ → groof
graot \ [O/M] v (graote-gräötsje) graat, visgraat; [J: graat]
graovin v (mv.graovinne) gravin
grap \ v (grappe-grepke) grap –1 vermakelijk voorval –2 kwinkslag, mop; syn: wiets, kwinksjlaag –3 (scherst.) onaangenaam voorval –4 (scherst.) malle gril, kuur, onaangename gedraging
grappemeker \ ~* m (scherts.) grappenmaker, persoon die grappen uithaalt of domme dingen doet: dae grappemeker haet wir e paar sjtóm tuèn oetgehaold; syn: arties (2), kunstemeker, sjpasvogel, sjprewietsemeker
grauw ~ bn grijsachtig, vaalwit: e grauw geziech
grauwelaer ~\ m (mv.grauwelaere) mopperaar, grompot syn.knoterbaer, grieniezer
grauwele ~ zw.ww grauwen, mopperen, syn. knotere
grave ~ onr.st.ww (graaf-greuf\-groof\-gegrave) graven, spitten, spaden
graväör \\ m graveur
gravere \\ zw.ww graveren
graviaote \\\ (Fr: grave: zwaar) mv grote, grove handen, knuisten, syn: graof jatte, klavere, knoevele, kolesjöppe
graze zw.ww –1 grazen, in het gras weiden –2 (alleen infin.) grijpen, beetnemen: ze höbbe dae gauwdeef eindelek te graze
grej ~ m (mv.grejje~) -1 grote pas, stap, schrede, syn: pas, sjtap, trae -2 driehoekig kruisstuk in broek, spanwijdte
grejje ~ zw.ww –1 wijdbeens lopen (met grote passen) –2 [J] graaien, ver reiken [O/M: griè]
grel ~ [O/M] m woede, drift, toorn; syn. gief \
grellig \ bn kwaad, boos, toornig
grendel [J] →gringel (O/M)
grene ~ [M/J] bn.stofn. grenen (dennenhout) syn. pietsjpiene [O]
grens \ v (grenze-grenske) grens, scheidingslijn
grens۰euvergank \ ~ ~ m grensovergang; ...paol \ m grenspaal; ...rechter \ m grensrechter, lijnrechter bij balspel; ...sjtein ~ m grenssteen syn. reinsjtein~ ; [O] riensjtein
gresbuus \ lk\ v gresbuis, verglaasd aarden rioolbuis
greuj \ [M/J] m groei: hae ies nog in de greuj, [O: greu \]
greujbrieljant \ kk\ ~ m groeibriljant
greuje \\ zw.ww groeien, [O: greu] syn.→wasse
greujsjtuup \ lk~ v groeistuip
greujzaam \\ [J] bn.bw groeizaam, vruchtbaar; [O/M: wessig Th.D)
greumel ~ m (greumele-greumelke) –1 kruimel (A:Jrömmel) –2 ukkepuk, lief klein kind
greumeldeef ~ \ m –1 snoerloze kruimelzuiger –2 iemand die kruimeldiefstallen pleegt
greumele ~ zw.ww kruimelen (A: jrömmele)
greumelevla ~\ v kruimelvlaai
greun I bn -1 groen van kleur: ’t greun graas –2 onrijp, onervaren II –1 o de kleur groen –2 v fluim, slijmklonter syn. kaatsj, fluum
greune \ m –1 onrijpe kwajongen: dat zal dae greune van hie neve waal gedoon höbbe –2 uitgekiend persoon, syn. oetgekiende, gladdèkker
greunmoos \\ [O/M] o boerenkool [J: boerekuèl]
greuns \ o verz.n groensel, groene uitspruitsels na oogst
greunt \ o groente: met groen gewas begroeide grond: zie höbbe nog e sjtök greunt achter ’t hoes lieğğe
greunte \ v groente, plantaardig voedsel voor de mens
greunte۰boer \ lk~ m groenteboer; ...kar \ v groentekar, kar van de ventende groenteboer; ...mert ~ v groenmarkt; ...sop \ v groentesoep
greun۰vink \ ~ v groenvink, groenling; ...voor o.verz.n groenvoeder; ...zeip ~ zachte, bruinige zeep als schoonmaakmiddel
greuzel ~ m kleine hoeveelheid, griezeltje, ziertje syn. tiekkelke, bieteke
greve \ zw.ww grieven, krenken, pijnigen
griè \ [O/M] zw.ww graaien [J: grejje]
grieffel kk\ [O/M] v (grieffele - grieffelke) griffel, schrijfstift van leisteen
griemelaer lk~ m grimlacher, grimbek
griemsjele lk~ zw.ww grimbekken, hatelijk grijnzen, gemeen grinniken, gniffelen (ook: griensjele)
griemsjlache lk~ \ zw.ww grijnslachen, grijnzen (ook: griensjlache)
griene lk~ st.ww (grien~-green-gegrene~) grienen –1 huilen –2 doorschijnen van onderliggende verflaag
grieniezer lk~ lk~ (A:Jriin-Iser) o (mv. grieniezersj) huilebalk, kniesoor, syn: beuker(t), iepekriet, meker(t), peetsj
griepe lk~ st.ww (griep-greep-gegrepe) grijpen, syn: graze, pakke, sjare, sjnappe, sjnorre
grieper lk~ m (griepersj-grieperke) grijper
griepsjpuit kk\ ~ v griepspuit
I gries lk\ m grijsaard: daen ouwe gries hilt ziech nog good
II gries lk~ -1 bn grijs van kleur: ’t waor giestere gries waer -2 o de kleur grijs –3 (fig.) schandalig syn. sjendalig: ’t ies toch gries dat zoaget allewiel nog veur kump
griesbroad lk~ \ o bruinbrood
griesmael kk\ \ o griesmeel
griezel kk\ m –1 enge, afkeerwekkende man, syn. sjoewe –2 gruis
griezele kk\ zw.ww huiveren syn: z. sjoevere
griezeltig kk\ \ [O/M] –1 korrelig -2 griezelig, om te griezelen
griezig lk\ (ook: griezetig) bn.bw grijsachtig
grimäör \\ m (grimäörsj-grimäörke) grimeur
grimas \\ o (mv. grimasse) grimas, zonderling gebaar met het gezicht (vgl. moele sjnieje = bekkentrekken) syn. frats
grimere \\ zw.ww grimeren syn. sjminke
gringel ~ [O/M] m (mv.gringele) –1 grendel, sluitboom (op poort), hamei –2 afval(schijven) bij het zagen van mergelblokken
grinnedeer \\\ m (mv:grinnedeersj) grenadier, keursoldaat
grinnedien \ lk\ m.stofn. grenadine, limonade-siroop
groat \ bn.bw (groater-groatste) groot
groat۰book \ \ o grootboek; ...bringe ~ st.ww grootbrengen, opvoeden syn. groattrèkke, optrèkke, regere, trèkke; ...doon ~ onr.st.ww (doon); zich voornaam of rijk voordoen
groatendeils \\\ bw grotendeels, merendeels, syn: gooddeils
groat۰goon \ ~* [O] onr.st.ww (goon) zwanger zijn; ...gróndbezietter ~ kk\ m grootgrondbezitter; ...handel \ v groothandel; ...hertog \\ m groothertog; ...houte ~ wk.onr.st.ww (→houte) z. groothouden, flink blijven voordoen; ...mechtig \ bn opschepperig, protserig; ...moder ~ [O/M] v grootmoeder [J: oma]; ...ouwersj ~ mv grootouders; ...sjpraok \ v grootspraak; ...trèkke \ st.ww grootbrengen, opvoeden, syn:optrèkke, groatbringe; ...vader ~ [O/M] m [J:opa]; ...verbruuk lk~ o grootverbruik
gröb \ v (gröbbe-gröbke) grubbe, waterloop of weg ontstaan door water, drooggevallen beek, greppel
groef kk\ v (groeves-gruufke) groeve: in vreuger jaore woort de mergel in daagboew gewónne in ’n ope groef
groeffelsnagel \ ~ [O/M] m (groeffelsnegel - groeffelsnegelke) kruidnagel syn.kroednagel [J] (Fr: clou de girofle) (gemale groeffelsnegel: gesjtoatde köp) (A: Jroffelsnajel)
groep kk\ m/v (groepe-gruupke) groep
groete kk\ I mv groeten: maak ‘m de groete II zw.ww groeten –1 salueren -2 goedendagzeggen: hae groetde miech belaef
groffiaot \\\ [O] v (groffiaote-groffiäötsje) anjer, anjelier
grok \ m (grokke-grökske) grog, sterke drank met heet water ter verlichting van verkoudheid
grómbaer \\ [J] m grompot, knorrig mens; [O] knoterbaer
gromet ~\ [O] (Th.D/D:grummet; (A: Jrommet) m verz.n. nagras, etgroen, nagroen
grómme \ zw.ww grommen, brommen
grónd ~ m grond -1 grond, vloer: ‘t potload ies ‘m op de grónd gevalle –2 grond, aarde, syn.drek; dao kump nog grónd tegenaan –3 aardoppervlakte (mv. grónde): hae houw dao nog e sjtök grónd lieğğe –4 grondslag, reden (mv. grónde): op grónd van zien vakmansjap ies ‘m dat werk gegund
grónd۰bedrief ~ lk~ o grondbedrijf; ...eigenaer \\ m grondeigenaar, syn. gróndbezietter
gróndig\ bn.bw grondig, diepgaand, degelijk
grónd۰laog ~ \ v grondlaag; ...mónster \ o grondmonster; ...sjlaag ~ m grondslag, basis; ...sjtof \ m grondstof; ...sjtök \ o grondstuk; ...verf \∂ v grondverf; ...werk ~∂ o grondwerk; ...wèrker ~∂ m grondarbeider; ...wèt \ v grondwet
grónne \ zw.ww –1 gronden, staven, peilen –2 grondverven
I groof \ v (grove-greufke) groef, inkerving
II groof ~* bn.bw grof, ruw
groof-eweg ~*\ bw grofweg, ruwweg
gros \ o gros -1 de meesten, het merendeel: ’t gros van de luuj –2 (mv. grosse) twaalf dozijn/ 144
grosje \ m –1 oud Duits 10 penningstuk -2 Oostenrijks muntstukje –3 (i.s.m. ‘ne vieze grosje) ’n vieze vent
grosseer \\ m (grosseersj-grosseerke) grossier
grosseerderiej \\ kk\ v (mv. grosseerderieje) grossierderij, groothandel
grot \ [J] v (grotte-grötsje) [O/M:→berg I-2] mergelgroeve
grotteikenaer \ ~ m grottekenaar, kunstschilder/tekenaar, die houtskooltekeningen vervaardigt op de mergelwand in de grotten
grous \ v (grouze-gruiske) graspol, graszode, plag
grozel ~ o (grozele-greuzelke) koffie- of theebezinksel, deel van grondsop, dras
gruètde \ v (mv. gruètdes) grootte, omvang syn: umvank
gruètsj \ I bn.bw (v.groots) -1(pos.) trots, fier: op de loupbaan van diene zoon maogste gruètsj zin, syn: sjtols –2 (neg.) verwaand, ijdel, zelfingenomen, pronkzuchtig, hoogmoedig, hooghartig: dae gruètsjen del zaet miech nog geine goejendaag miè, syn. gekwaffeerd, hoavaerdig II (neg.) m (g.mv.) trots, syn. gruètsjigheid
gruètsjigheid \\~ v (neg.) verwaandheid, hoogmoed: hae löp neve de sjoon van gruètsjigheid
gruffele \ zw.ww enten, oculeren
gruul kk\ m pot, ketel, aarden kruik: hae houw nog ‘ne gruul beer veur ziech sjtoon
gruus lk~ o.verz.n gruis
gruwelek kk\ bn.bw gruwelijk
gruzelemente kk\ \\\ [J] mv gruzelementen, diggelen [O/M]: kertale
guès \ m (guèze-guèske) geus, onkerkelijk iemand
guime ~ m (guimese-guimeske) goedbloed, syn. →fones
guitsj ~ v (mv. guitsje) guts, gulp, dikke straal
gum \ m -1 stofn. gom, gummi, rubber -2 (gumme- gumke) vlakgom, stuf
gumme zw.ww iets wissen, raderen, uitvegen met vlakgom
gummieknöppel \\\ m wapenstok van politie, bullenpees, syn.piezel
gunne \ zw.ww [O:st.ww gónt-gegónt] –1 gunnen, met plezier afstaan of schenken: dat gun iech miene groatste viejand neet -2 wk aarden (ook: vergunne): hae kin ziech dao al good (ver)gunne; syn: are -3 de uitvoering van 'n werk toewijzen: dae boew ies gegund aan de liègsten insjriever
guns ~ m (mv. gunste) gunst, onverplichte goedheid
gunstig ~ bn.bw gunstig –1 goedgezind syn. goodgunstig –2 bevorderlijk: de wind sjtóng gunstig um de wejjert op te laote