jónkheid ~~v vereniging/gezelschap van (ongehuwde) jeugdigen met folkloristische doelstelling
j \ v –1 het letterteken voor de glij-medeklinker j, zowel aan het begin van ‘n woord: jaor, jatse, jónk, als binnen ‘n woord: greuje, vrieje, lieje, als aan het einde van ‘n woord: baj, bliej, nuuj -2 het tweede letterteken in de wrijfmedeklinkers zj (stemhebbend, dof): zjwaam, zjwoar, zjuus en sj (stemloos, scherp): sjödde, sjoan, flesj, puupsj
ja ~ tsw ja: ja, wat ies ‘t ?
jaap \ en ~ [J] m jaap, diepe, gapende snijwond, [O/M]: juèp
jabbes \ m (mv.jabbese) bonk, kanjer, joekel syn. kavaak(sj), kabejjer
jach \ I v (jachte-jechske) jacht –1 het jagen -2 jachtseizoen –3 jachtterrein –4 jachtrecht II jacht, pleziervaartuig III tocht of trek in ‘n kachel of rookkanaal; syn. trèk
jach۰ak \ \ [O] v jachtakte, [M/J:...akte]; ...geweer ~* o jachtgeweer; ...hónd ~ m jachthond; ...huut kk\ v jachthut; ...opzener \\ [M/J] m [O: opzeender, gard] jachtopziener; ...sjotel ~ v jachtschotel; ...wèt \ v jachtwet
jaeger ~ → jeger
I jage \ onr.st.ww (jaag-jeug-joog-gejaag) -1 jachten, opjagen: jaag miech neet zoa; –2 trekken (v.schoorsteen) syn. trèkke: –3 wk. zich haasten: iech höb miech mótte jage; syn. sjpowe
II jage ~ onr.st.ww (jaag-jeug-joog-gejaag) jagen –1 op jacht gaan –2 jassen: e fortuun dedoor jage
jah \ tsw ja(ook: jah jao / jah nei )
jannewari \\~\ m januari, 1e maand v.h. jaar, louwmaond
I jao \ -1 m ja: diene jao ies miene nei –2 tsw als uitdrukking van bevestiging of toestemming tgov. nei: jao, dao höbs doe geliek in
II jao ~ bw immers, toch: doe hoofs miech dat noe neet aan d’n tillefoon te vertèlle, doe kums jao mörge
jaobroor → jao-kniekker
jao-kniekker(t) \ kk\ m (mv.jao-kniekkerte) jaknikker –1 jabroer, karakterloos toegeeflijk persoon zonder eigen mening, syn: jaobroor –2 aardolie-pomp
jaomer \ bw (tsw) jammer, betreurenswaardig, spijtig, syn: betreurensweerd, sjneu, sjpietig, teleurssjtèllend
jaon \ [O/M] m (mv.jaone) gang, strook graan die in één gang met de zicht is af te maaien
jäön \ [O] mv belhamels, rakkers, kwajongens, deugnieten, snaken, syn: óndeugendersj, däögenete, kwoajónge: die jäön maakde zoaget vaerdig
jaor \ o (jaore~ - jäörke) jaar
jaor۰book \ \ o jaarboek; ...deens \ m r.k. jaardienst, jaarmis
jaorelank ~ ~ bn.bw jarenlang
jaor۰euverziech \ ~ kk\ o jaaroverzicht; ...fiès \ o jaarfeest; ...gank ~ m jaargang; ...getiej lk\ o jaargetij(de) syn: sezoen
jäörig \ bn jarig
jäörige m-v-mv. jarige(n), persoon die jarig is
jaorkrink \ ~ m jaarkring
jaorleks \ bn.bw jaarlijks
jaor۰ling \ \ m (mv.jaorlinge) jaarling, paard/rund van ’n jaar oud; ...mert ~ m/v jaarmarkt; ...rink ~ m jaarring, groeiring in boom; syn: greujrink; ...siefersj lk~ mv jaarcijfers; ...tèlling \ v jaartelling; ...versjlaag ~ o jaarverslag; ...wiesseling kk\ v jaarwisseling
jaowoord \ ~ o (g.mv.) jawoord
jäözes ~ → jözzes
jas \ m (jes-jeske) jas, bovenste kledingstuk
jas۰besjermer \ \∂ jasbeschermer op fiets; ...sjolk \∂ m jasschort
jasse zw.ww –1 jagen, wegjagen, verdrijven –2 klaverjassen
jassetesj \ \v jaszak
jats –1 m (g.mv) (i.s.m. op ...) stap: hae ging ummer gaer op (de) jats syn: roets, sjtap, sjiep -2 v uithuizige vrouw (die graag gaat stappen) (tgov. hoesmösj) syn: jats(e)priej, jatskónt, reisdoef
jatsbaer \\ m man die graag gaat stappen
jatse \ zw.ww stappen, rondslenteren, uitgaan
jats(e)priej \ kk\ v → jats
jatser(t) \ m (mv. jatserte) straatloper, stapper
jatskónt \ ~ v →jats
jatte \ I mv knuisten, grote handen syn: graviaote, klavere, groate heng, II zw.ww [J] jatten, wegdieven, gappen, syn: sjtrietse
jazeker \~\ tsw welzeker (versterking van ‘zeker’)
jazes ~ →jözzes
jeger ~* m (mv.jegersj) jager –1 hij die op jacht gaat -2 jachtvliegtuig
jeğer ~ o stofn. jaegerstof (van Dr.Jäger), wollen stof voor ondergoed
jegersj۰hood ~* \ m jagershoed; ...kal ~m jagerstaal; ...latien lk~ o (g.mv.) jagerslatijn, grootspraak van jagers
jek \ m (ook: jekker) (jekkersj / jeks- jekkerke) jack, kort overjasje
jengele ~ zw.ww dreinen, drenzen, huilerig zeuren, syn:jenke –2 eentonig zeurderig spelen op snaarinstrument
jengelmeziek ~ \lk~ m eentonig, zeurend klinkende muziek
jenke ~ zw.ww janken, dreinen, zeurend dwingend huilen, zaniken syn: jengele
jesse \ [O] zw.ww schoof met 2 banden binden
jeug \ v (g.mv) jeugd –1 (tijdperk van) het jong zijn –2 (verz.n.) jeugdige personen –3 jeugdvoetbal: hae sjpeelt nog in de jeug
jeug۰bewaeging \ \\ v jeugdbeweging; ...hónk ~ o jeugdhonk, hangplek; ...jónkheid ~ ~ v jeugdjonkheid, organisatie van de jonge jeugd <16 jaar met als doel het planten v.e.lenteboom (mei-den); ...karneval \\\ v organisatie v.h. jeugdcarnaval; ...leefde \\ v jeugdliefde; ...loan \ [J] o jeugdloon; ...prins ~ prins v.h. jeugdcarnaval; ...puis \ v jeugdpuist; ...vrund(in) ~\ m(v) jeugdvriend(in); ...werk ~∂ o jeugdwerk, syn: jeugbewaeging; ...zörg \∂ v jeugdzorg
jeuk ~ m (g.mv) jeuk, kriebel: es doe jeuk höbs, moeste diech kretse
jeuke ~ zw.ww jeuken -1 kriebelen –2 onbedwingbare drang voelen: de heng beginne miech te jeuke
jeukpoejer ~ lk~ m jeukpoeder
Jezuskinneke \\ \ [J] o.vkw (r.k.) Jezuskindje, het kind Jezus; [O/M: Zjeze-kinneke, Zjezeke]
jièmelek → ièmelek
jièmeraer \ \ m (mv. jièmeraersj) jammeraar
jièmere \ (ook: ièmere, hièmere) zw.ww jammeren, jeremiëren, weeklagen, syn: →lammentere
jochert \\ m stofn. (g.mv) yoghurt
jodele \ zw.ww jodelen
joechele lk\ zw.ww juilen -1 razen/fluiten van de wind –2 joelen, uitdagend gillen –3 hinniken van een paard –4 geluid van de groene specht (als van een paard: “mièrts veule”)
joeks kk\ (Th.D) m –1 minderwaardige drank, syn: foezel, zuig -2 (J) korte pret syn: kloateriej
joela lk~ \ v (mv.joelaas) slordige vrouw syn: sjlóns, troedel
joenke lk~ [M] zw.ww janken van een hond of wolf; [O: jónke]
jöh \ tsw aansporing om (paard) tot vertrek te manen
jokere \ zw.ww jokeren (kaartspel)
jömmig \ [O/M] tsw jemig, jeetje; uitroep van verontwaardiging, verbazing syn. jözzes
jóng \ m (mv. jónge-jungske) -1 jongen, jongeman: dat ies ’ne fetsoenleke jóng –2 jonge vrouw: daen ouwe rieke haet ziech ’n jóng getrouwd
I jónge \ -1 tsw tsjonge, tjonge: jónge jónge, dae haet miech get devan gemaak –2 m glaasje jonge jenever: gaef miech mer ‘ne jónge
II jónge ~ mv. verz.n jongen, pasgeboren dieren
jóngejóng \ \ m (jóngjónge) jongeman, puber v.h. mann. geslacht: es jóngejóng waor hae jaorelank bie de jónkheid
jóngenhièr \ \ m -1 jongeheer, jongeling, jongmens –2 penis syn.→ piele
jóngerekoar \ \ o jongerenkoor
jóngesechtig \ \ bn.bw jongensachtig
jóngeskoar \ \ o jongenskoor, knapenkoor
jónğläör \ \ m (jónğläörsj- jónğläörke) jongleur syn. evewiechskunstenaer
jónk ~ –1 bn.bw jong, niet oud -2 o deugniet, jongmens: dat ies e verrèkdes jónk –3 pasgeboren dier; die kat haet mer ei jónk geworpe (mv. jónge~)
jónkbleudsje ~ \ o jong van hart zijnde vrouw
jónke ~ [O] → joenke
jónkfer [O] ~\ v (mv. jónkfersj) ook: jómpfer (A:Joffer, Jompfer) –1 jonkvrouw (adellijke titel) syn. fräöle -2 (oudere) ongehuwde vrouw, boerendochter [O]
jónkgezèl ~ \ [O/M] m (oudere) vrijgezel syn. vriegezèl, jónkman
jónkheid ~~ v vereniging/gezelschap van (ongehuwde) jeugdigen met folkloristische doelstelling
jónkhièr ~\ m jonkheer
jónkman ~ ~ [O] → jónkgezèl
jónkviè ~\ o jongvee, onvolwassen rundvee
jowaal \\ en \~ bw jawel, welles, zeker wel, (versterking van jao)
Jözzes-Maria-Joazep \ ~ \ tsw (uitroep van verbazing, verwondering) r.k. ‘Jezus-Maria-Jozef’, heremijntijd, jezus, jeetje, jakkes; syn: jömmig, jözzes, Jözzeskinger, Jözzes-Maria-Deijes, jäözes, jazes, mariajoazep, manleef, och-doe-lieber, och-doe-jözzes, ouch-doe-juij, verrats, verrèk, wazes, wazeskinger
jubelares kk\ \ \ v (mv. jubelaresse) vrouwelijke jubilaris
jubelaris kk\ ~ m (mv.jubelarisse) jubilaris
jubele kk\ zw.ww jubelen
jubelejum \\\\ [J] o (jubelejums-jubelejumke) jubileum; [M: jubelee] [O: zjubelei]
jubeltiène kk\ \ mv jubeltenen
judas lk~ \ m (mv.judasse) judas –1 pestkop, treiteraar -2 valsaard, verraderlijk persoon
judaspenning \ \ \ tweejarige kruisbloemige plant
judasse lk~ \ zw.ww judassen, pesten, plagen, treiteren
jude۰kèrk kk\ ~∂ v jodenkerk, synagoge; ...kèrkef ~∂ \ m jodenkerkhof; ...kook \ m matse, jodenkoek syn.matses; ...liem lk~ m jodenlijm (scherts.) speeksel, syn: sjpiej; ...naas \ v jodenneus, grote neus als v.e. jood; ...oar \ (Th.D) o judasoor, oorschelpachtige paddestoel (oneetbaar) syn: judevleisj; ...sjtreek ~ v jodenstreek, bedrieglijke streek in de handel; ...vleisj ~ → jude-oar
judin kk\ \ v (judinne-judinneke) jodin
juèp \ [O/M] m (mv.juèpe) gapende snijwond, jaap, [J: jaap]
juij-juij \ \ tsw (ook:oejuij) (kindertaal), bestraffende, waarschuwende kreet (met opgestoken wijsvinger)
juli lk\ m juli, 7e maand v.h. jaar, ben. huijmaond
jungele ~ zw.ww jongen, jongen werpen
juni lk\ m juni, 6e maand v.h. jaar, ben. zomermaond
junke \ o jongetje (vriendelijke aanspreekvorm) jonkske syn: jung(ske), jönkske
junkerke ~\ o vkw duizendschoon, anjelier
juris kk\ \ m jurist/ syn:rechsgelièrde
justisie \ \ kk\ [J] v (g.mv) justitie [O:zjuustiese] [M: zjuustisie)
jute kk\ m.stofn. jute, vezelstof
juud kk\ m (jude kk\ -juudsje kk\) jood
juuffrouw kk\ \ v (mv.juuffrouwe-juufvruike) juffrouw –1 juffrouw, aanspreekvorm voor ongehuwde vrouw –2 schooljuffrouw, onderwijzeres –3 blauwe libel, beekjuffertje
juuh lk\ tsw halt, stop, uitroep om (trek)paard tot stoppen te manen, syn. hu
juweelke kk\ \ o.vkw juweeltje, iets voortreffelijks, iets kostbaars, syn: get sjoans
juweleer kk\ \ m (juweleersj-juweleerke) juwelier
juweleersjzaak kk\ \ ~ v juwelierszaak
juwelekieske kk\ \ kk\ o.vkw juwelenkistje