tankeldraod ~ \ m prikkeldraad
t \ v het letterteken voor de scherpe, stemloze plofmedeklinker t (t.o.v. d) in: de tant van Twan haet sjlechte teng
’t –1 lidw. bep. onz ’t of het: ’t kind sjpeelt mèt ’t belke. –2 onbep. vnw o : dao zuls te ’t höbbe –3 pers.vnw. ev. o (ongeaccent. vorm van het): oos kind veel van d’n trap, meh ’t haet ziech gein pien gedoon
taal \ v (mv.tale-täölke) taal: dae sjpriek aardig zien tale
taal۰geveul \ \ o taalgevoel; ...lès \ v taalles; ...sjrief kk\ o taalschrift
taam ~ bn.bw tam
taar ~ m stofn. teer, asfalt, bitumen; → syn. betuum, peek, makkedam
taar۰pot ~ \ m teerpot –1 pot, waarin teer wordt gekookt, syn. taarketel -2 (scherts.) hogehoed, syn. hoagezieje –3 (scheldn.) akelig mens; ...zeip ~ v teerzeep
taatsj ~ v (taatsje-taetsjke) -1 heggenmus, braamsluiper, syn: hèğğemösj (Köln: Taatsch) -2 kwaadaardige vrouw → krağ
tabbernakel \\ ~ o (r.k.) tabernakel, versierde rechthoekige kluis op het sacramentsaltaar
tachetig \\\ hfdtelw. tachtig
tachetigste \\\ rangtelw. tachtigste
taedevo (Fr:tête de veau) m (oorspronkelijk Frans) gerecht van uitgekookte en uitgebeende kalfskop in (tomaten)saus
taege ~ → tege
taek ~ → II teek
taere ~ → tere
taering \ [O] m (infectieziekte) tuberculose, tb, tering, tbc
taeter \ [O/M] (Fr:tête) m hoofd, kop, syn: öpper
taffele \ zw.ww taffelen; tastend, strompelend rondgaan: hae taffelde in d’n duuster d’n trap op
taffereel \\ o (tafferele-taffereelke) tafereel
tafziej \ kk\ v tafzijde
tağğe (Fr: taquiner) zw.ww plagen, kibbelen, twisten, kijven syn. →vreigele
tak \ m –1 (tek-tekske) tak v.e. (stam)boom –2 (g.mv) tact, gevoel voor hetgeen passend is in maatschappelijk verkeer
takele ~ zw.ww takelen
takelwage ~ ~ m takelwagen
takseshèğ \ \ v taxushaag of -heg
taksetäör \ \ m taxateur, schatter
taksi \ \ m (mv. taksi’s) taxi
taljäör \ \ m (taljäörsj-taljäörke) tailleur –1 kleermaker –2 nauwsluitend damesmantelpak
talje \ v taille
tamboer \ lk\ [M/J] m (mv.tamboersj) tamboer, trommelaar, trommelslager [O: tamboer ~lk\]
tamboer-maeter \ kk\ \ m tambour-maître, tamboer-majoor
tamelek \ [M/J] bw tamelijk, nogal; [O (Th.D) zaemelek/zièmelek] semmelek, vrie ~
tampeneerkwas \ \ \ m tamponneerkwast
tampenere \ \ zw.ww tamponneren
tand ~ m (teng-tenneke) tand
tandebeursjtel \ ~ m tandenborstel
tand۰pien ~ lk\ v kiespijn; ...raad ~ o tandrad, syn: kampraad; ...sjtein ~ m tandsteen; ...vleisj ~ o tandvlees
tang \ v (tange-tengske) –1 tang (gereedschap) –2 kwaadaardige vrouw; syn: →krağ
tankel ~ [O] Th.D) m ijzeren punt (op draad of hek) (b.v. op sjtankètsel)
tankeldraod ~ \ m prikkeldraad
tant ~ v (tantes- tenteke) tante
taofel \ v (taofele-täöfelke) tafel
taofel۰blaad \ ~ o tafelblad
taofele \ [J] zw.ww tafelen
taofel۰lake \ ~ o tafellaken; ...luiper ~ m tafelloper; ...poat \ m tafelpoot
täölder ~ → teulder
taore ~→ tore ~
täöt ~ → teut
tap \ m (tappe-tepke) –1 tap, pin in biervat –2 (als verkorting van tapkast) biertap-installatie -3 [O; Th.D] keelaandoening: gezwollen huig
tapbeer \ \ o (tgov flesjebeer) tapbier
taperaer ~ \ m sukkelaar
tapere ~ zw.ww-1 sukkelen syn. suukkele -2 onhandig bezig zijn, hannesen syn:→ brağğele
tappeseer۰beursjtel \\\ ~ m behangersborstel; ...pap \ m behangplak; ...sjièr \ v behangersschaar; ...taofel \ v behangerstafel;
tappesere \ \ (Fr: tapisser) zw.ww behangen
tare ~ [O/M] zw.ww (van: taar) asfalteren, bitumineren
tartepóm \ \ (Fr: tarte-aux-pommes) v (tartepómme-tartepumke) met deegflap toegeslagen appeltaart, syn: appeltoewsjlaag
tas \ –1 v drinkkopje (tasse-teske) dat ies nog ins ’n lekker tas koffie –2 m (g.mv) tast(zin), tastorgaan ; in d’n duuster van de berg leep hae op d’n tas
tasbaar \ \ bn.bw tastbaar, concreet
taste \ zw.ww tasten, handen of voeten uitsteken teneinde te voelen
tater ~ m –1 [O] Tataar/Tartaar van: Tartaren →Heidenen→Zigeuners –2 kwaadaardige vrouw syn. →krağ
tater۰kop ~ \ m morielje (champignon); ...krink ~ heksenkring syn:heksekrink; ...vleisj ~ o paddenstoel
tattewaasj \ \ v (tattewaazjes-tattewaesjke) tatoeage
tauw \ [O] I v -1 bekomst, portie van eten, toekomend deel, gehalte –2 (Th.D) taak, werk, opdracht II m harde brokken in mergel, syn: haerd
te \ I –1 bw -2 vz –3 voor infinitief: te (bw) väöl um op te neume; te (bw) voel um te (vz) voot te goon; des te (bw) beter; II pers.vnw 2e pers. ev: je (ongeaccentueerde vorm van: doe): wèts te wats te deis?
tebak \ \ [J] m stofn. (g.mv) tabak; [O/M]: toebak
teblèt \ \ o (teblètte-teblètsje) –1 dienblad, syn. deenblad -2 (medicijn) tablet, pil –3 plak chocolade
teblo \ \ m (mv. teblo’s) –1 tableau, tafereel, syn: taffereel –2 groot dienblad, syn: deenblaad, plato
tee \ m stofn (g.mv) thee
tee۰buulke \ kk\ o.vkw theebuiltje; ...lepelke ~* o.vkw theelepeltje; ...mötsj \ v theemuts; ...servies \ lk~ o theeservies; ...tas \ v theekopje; ...weursjke ~ o.vkw theeworstje; ...zekske \ o.vkw theezakje
teef \ v (teve-teefke) teef –1 wijfjeshond/-vos –2 rotwijf → krağ
I teek \ m -1 buffet, tapkast, syn: buffèt –2 (Lat: teca) tijk, beddenovertrek
II teek ~* v teek, bloedzuigende mijt
teen ~ [O] →tin
teertej ~\ bn. stofn (Fr:tiretaine) wollen weefsel, meestal tweekleurig gestreept: ’nen teertejje rok (boerinnerok)
tege ~*\ tegen – I vz : tege daen tied ies ’t euver II bw -1 hae houw twiè sjtumme tege en twelf veur -2 v’r houwe wind tege; –3 tegemoet: zie zouw um veer oer hie zin, zouw v’r häör alvas tege goon? III o nadeel, bezwaar: alles haet zien veur en zien tege
tege۰deil ~* ~ o tegendeel; ...draods \ bn.bw tegendraads, bokkig, obstinaat, syn: dweersj
tege-ete ~*\ ~*\ onr.st.ww (ete) zodanig veel van iets lekkers eten, dat je er geen trek meer in hebt
tege۰gaas ~* \ o tegengas; ...goon ~* verhinderen: die óntwiekkeling mót were tegegegange
tegel ~ m (tegele-tegelke) tegel
tegelieğğer ~* kk\ m tegenligger
tegel۰liem ~ lk~ m tegellijm; ...sjniejer lk~ m tegelsnijder; ...zètter \ m tegelzetter
tegepertiej ~*\ \\ v tegenpartij
tege۰sjlaag ~* ~ m tegenslag; ...sjpeler ~ m tegenspeler; ...sjpreke ~* onr.st.ww (sjpreke) tegenspreken; ...sjtand ~ m tegenstand; ...sjtèlling \ v tegenstelling; ...sjtriebbele kk\ zw.ww tegenstribbelen, tegensputteren; ...sjtriejig kk\ bn.bw tegenstrijdig, syn: kóntraer, sjtriejdig; ...wèrke ~∂ zw.ww tegenwerken; ...wind ~ m tegenwind; ...zin ~ m tegenzin
tegood \ \ o tegoed, saldo ten gunste
tehoes \ lk~ [M/J] o tehuis; [O: ónderkómme]
teike ~ (teikes-teikensje) o teken, uiting, blijk, gebaar, voorteken: dat ies e teike van echte vrundsjap
teikenaer ~ \ m tekenaar
teikendoas ~ \ v tekendoos
teikene ~ zw.ww tekenen –1 ’n tekening maken, schetsen –2 merken, van ’n teken voorzien -3 kenmerken (ver)tonen: es ‘r get mankeert, teikent hae gauw in ’t geziech –4 markeren: d’n hónd teikent ‘t wild -5 ondertekenen
teikening ~ v (teikeninge-teikeningske) tekening
teiken۰lès ~ \ v tekenles; ...pen \ v tekenpen; ...pepier \ lk~ o tekenpapier; ...potload \\ o tekenpotlood; ...sjoal \ v tekenschool; ...sjrief kk\ o tekenschrift
tej \ bn.bw taai (v. personen), hardnekkig, volhardend (→ ook: tièg)
tejater \ \ \ o (tejatersj-tejaterke) theater
tek \ m (tekke-tekske) terugval, terugslag: wie zien vrouw sjtorf, haet ‘r ‘nen tek gekrege
tekke [O] (Th.D) zw.ww 'n (gemene) tik geven, meppen
tekkel m (tekkele-tekkelke) taks, teckel, dashond
tekkele zw.ww tackelen
tekort۰doon \\ ~ onr.st.ww (doon) tekortdoen, benadelen, syn: benaodeile; ...kómming ~ v tekortkoming syn. mankaasje, faeler; ...sjete onr.st.ww (sjete) tekortschieten, syn: faele
teks \ m (tekste-tekske) tekst –1 samenhangend geheel van woorden en zinnen –2 propoost, gespreksonderwerp, het normale doen; wijs; doe brings miech van d’n teks aaf syn. apperpo, sjapiter
teksberiech \ kk\ o tekstbericht, sms’je
teksteweel \\\ bn.bw tekstueel, woordelijk, de tekst betreffend
teks۰verwèrker \ ~∂ tekstverwerker; ...wölkske ~∂ o vkw tekstwolkje
tèl \ m tel -1 het tellen: iech bin d’n tèl kwiet –2 (mv.tèlle) tijdsduur v.e. tel: wach ins twiè tèlle
telder ~ [O] (D: Teller) m (teldersj-telderke) eetbord, [M/J]: teleur
tele ~ zw.ww telen, kweken, verbouwen van gewas
teleur \ \ [M/J] (Fr: tailloir) m (teleure-teleurke) teljoor, eetbord; [O: telder] (D: Teller)
teleursjtèlle \ \ \ zw.ww teleurstellen
tèlgenger \\\ m telganger
tèlle \ zw.ww tellen –1 aantal bepalen –2 gelden: die gool tèlt –3 bedragen, prijs vragen: wat tèlt dae daoveur ?
tèller \ m –1 telmechanisme –2 deel van breuk (rekenk.)
tèl۰mesjieneke \ \lk\ o.vkw telmachientje, rekenmachientje, calculator; ...raam \ o telraam
teluud \ kk\ (Fr.talud) m talud, helling, schuinte v.h. zijvlak van aardwerken, syn: graaf \
tema \ \ o ( mv.tema‘s) thema, onderwerp
temat \ \ v (tematte- temetsje) tomaat
tematte۰saap \ \ ~ o tomatensap; ...sop \ v tomatensoep
temme \zw.ww (temp-temde-getemp) temmen; d’n derentemmer bie Klant temde de liève
tempel ~ m onderkomen, oud, groot huis: die wone mèt hun twiè nog ummer in daen tempel
tempere ~ zw.ww temperen, intomen, manen tot kalmte
temprement ~ \ ~ m temperament, vurige aard, levendigheid
tempretuur ~ \ lk\ v temperatuur, warmtegraad
tenaor \ \ m (tenaore-tenäörke) tenor
tenäör \ \ m (g.mv) teneur, tendens, strekking
tendem m tandem, tweepersoonsfiets
tenejjernoad \ \ bw ternauwernood, amper syn. kaum, kremp
tenk ~ m (tenks-tenkske) tank –1 gevechtswagen -2 reservoir, syn: rizzervwaar
tenke ~ zw.ww tanken
tenkwage ~ ~ m tankauto
tent ~ v (tente-tentsje) tent –1 met doek bespannen onderkomen –2 kraam –3 uitgaansgelegenheid van minder allooi –4 (neg.) huis syn. boet
tentaasje \ ~ \ (Th.D) [O/M] (ook: temptaasje) (Lat.temptatio) (Fr:tentation) v temptatie of tentatie –1 beproeving, kwelling -2 verzoeking, verleiding, bekoring
tent۰daak ~ ~ o tentdak; ...dook \ o tentdoek
tentere \ \ (Th.D) [O/M] (ook: temptere) (Lat: temptare) zw.ww tempteren of tenteren -1 beproeven, iemands gemoedsrust op de proef stellen, kwellen -2 verleiden, bekoren, in verzoeking brengen
tenthièring ~ \ m tentharing
tentoansjtèlling \\ \ v tentoonstelling
tentpaol ~ \ m tentpaal
tenuuj \ kk\ m tenue, uniform
tepièt \ \ m verz.n. behang(selpapier)
tere ~* zw.ww teren (neg.) potverteren, klaplopen, profiteren: hae teert op zien ouwersj
terech \ \ bw terecht
terech۰kómme \\ ~ onr.st.ww (kómme) terechtkomen; wat mót van zoa’ne jóng terechkómme?; ...sjtèlle \ zw.ww executeren, terechtstellen; ...wieze lk~ st.ww terechtwijzen
terf \∂ v tarwe (veldgewas)
terloups \~ [J] bw terloops, en passant, in het voorbijgaan; [O/M]: aompassant; syn: in eine weeg
terme \∂ mv thermen; badinrichting met warmwatervoorziening (Lat: thermae)
termemaeter \∂ \ m thermometer
termesflesj \∂ \ v thermosfles
termestaat \∂ \ m thermostaat
termien \lk\ [M/J] [O (Th.D): \lk~] m (mv. termiene) termijn -1 betalingsperiode –2 bedeltocht op gezette tijden v.e. kluizenaar of kloosterling
terpe(n)tien \∂ \ lk~ m stofn. terpentijn
terras۰kelner \\ \ m terrasbediende, terrasober
terrassewaer \\ \ o aangenaam, zonnig weer om op ’n terras te zitten
terras۰sjtool \\ \ m terrasstoel; ...taofel \ v terrastafel
terrien \ lk\ (Fr: terrine) [O] v (mv. terriene) terrine, kom v. aardewerk (m. deksel), waarin ’n gerecht wordt opgediend
tervebloom \∂ \ v soortn. fijngezift tarwemeel
terwiel \ lk\ [M/J] voegw terwijl [O:→wiel) syn. ónderwiel
terzieje \ lk~ bw terzijde, opzij, aan de zijkant
tes \ v (teste-teske) test, toetsing, proef
tesbeeld \ \ [J] o testbeeld
tesj \ v (tesje-tesjke) –1 draagtas (met hengsels) –2 zak (opbergplaats in kledingstuk) → broketesj, jassetesj
tesje۰geld \ ~ o zakgeld
tesjendeef \ \ (D: Taschendieb) m zakkenroller (diefstal uit tas of zak van je kleding)
tesje۰plak \ \ m zakdoek; ...völler \ m scheldn. zakkenvuller, profiteur, syn:→ próffetäör
testement \ ~ o testament
testementere \ \\ zw.ww. testeren, bij testament beschikken
tèt \ v (tètte-tètsje) –1 vrouwenborst syn. tiet –2 zware nederlaag bij het voetbalspel
tettere \ zw.ww -1 toeteren –2 bovenmatig alcoholische drank gebruiken
teulder ~* m (teuldersj-teulderke) -1 dikke, lange neus -2 pin met scharnierfunktie (→ang)
teut ~ -1 bn aangeschoten, licht dronken –2 ~* v (teute-teutsje) hoge puntmuts, puntige hoed –3 (Th.D) [O] m marskramer met twijfelachtige reputatie
teutelaer \ \ m knuffelaar
teutele \ zw.ww overdreven knuffelen, troetelen; syn: fonese, foemele, foeğğele, knoevele, poemele, verteutele
teuterleut ~ ~ m –1 kleinigheid, syn: tuiterluit 2 schijntje, habbekrats, prikje
teväöl \ \ o teveel, overmaat
tevergaefs \ \ \ (ook: vergaefs) bw tevergeefs, vruchteloos
teveure \ ~ (van ...) bw (van) tevoren, vooraf
teveursjien \ ~ lk~ bw tevoorschijn syn. veur d’n daag
tevrae \ \ [J] bn.bw tevreden; [O/M]: kóntent
tewaegbringe \ \ ~ st.ww teweegbrengen
tewèrksjtèlle \ ~∂ \ zw.ww tewerkstellen
’tgeen \ betr.vnw hetgeen
tied lk~ m (tieje-tiedsje) tijd –1 tijdstip –2 duur –3 tijdperk
tied۰balk lk~ ~∂ m tijdbalk; ...bóm \ v tijdbom
tiedelek lk\ bn.bw tijdelijk
tiedig lk\ bn.bw (vroeg)tijdig, bijtijds, syn: indertied, betie(j)ds
tiedrieje lk~lk~\ o tijdrijden
tiedsbesjtek lk~ \ o tijdsbestek
tied۰sjrief lk~ kk\ o tijdschrift; ...verdrief lk~ o tijdverdrijf
tièg \ bn.bw taai (v. voorwerpen, etenswaar) vast van samenhang (→ook: tej)
tieger lk~ m (tiegersj-tiegerke) tijger
tiek kk\ m (tiekke-tiekske) I tik, lichte mep of slag II tic -1 onwillekeurige spiersamentrekking (in het gelaat) –2 raar aanwensel syn.fiemel–3 scheutje sterke drank in frisdrank
tiekke kk\ [O/M]; [J: tikke] zw.ww tikken –1 regelmatige, lichte geluidjes ‘tik’ voortbrengen (b.v. van ’n klok) -2 [J] gappen, jatten ([O/M]: sjtrietse
tiekkelke kk\ (ook:tiekske) o.vkw tikkeltje, ’n klein beetje, ziertje; syn. bietsje
tien lk\ v (tiene-tiensje) kuip (met oren), syn. koep ~ -2 grote zinken wasketel syn: buut -3 kolenmaat van ½ hectoliter (Th.D)
tièn \ I m (tiène-tièneke) teen, -1 voetvinger –2 teenbedekkend kousdeel II –1 hfdtelw. tien (10): neuge van de tièn kièr; -2 v (tiène-tiènsje) het (waarderings)cijfer tien
tiènde \ rangtelw. tiende
tiènsje \ o.vkw (mv.tiènsjes) tientje –1 vijfde deel van ‘n rozenhoedje –2 bankbiljet van 10 gulden/euro
tiep kk\ o (tiepe-tiepke) type, eigenaardig persoon: dat ies ’n apaart tiep
tiepere zw.ww typeren, kenschetsen
tiepies kk\ kk\ bn.bw typisch, karakteristiek
tiepmesjien kk\ \lk\ o typemachine
tieppe kk\ zw.ww -1 tippen, toetsen: dao kin iech neet aan tieppe -2 licht aanraken, dopen -3 typen
tieppel kk\ m (tieppele-tieppelke) tippel -1 stip, puntje, spikkel –2 wandeling
tieppele kk\ zw.ww tippelen -1 wandelen m. kleine pasjes –2 pointilleren, bestippelen
tiervel lk\ ∂\ [O: tielver, tilver] –1 draai, rondtollende beweging of val: hae maakde miech ‘nen tiervel syn. toervel –2 draaihek (tussen weilanden), draaikruis, kruisrad, syn. toernikèt
tiervele lk\ ∂\\ zw.ww (rond)tollen, ronddraaien
tiet kk\ v (tiette-tietsje) vrouwenborst; syn: boorsj, mem, noek, toet ~, tèt (ord.)
tietsj kk\ m 1.hoofd, kop: iech heef ‘m op zien(en) tietsj; syn:→ öpper -2 vreemdsoortig hoofddeksel
tietsje kk\ zw.ww tikken –1 het raken v.e. bal of knikker bij ’n spel -2 het tegen elkaar (stuk)tikken van (hardgekookte en geverfde) paaseieren
tiggeliek \ lk~ bw tegelijk
tiggeliekertied \ lk~ lk~ bw tegelijkertijd
tiggenein \* ~ bw tegen elkaar
tiggeneuver \* ~ vz tegenover
tiggeneuverein \* ~ ~ [M/J] bw tegenover elkaar: v’r ziette in d’n trein ummer tiggeneuverein [O: tegeneineuver]
tiggeneuvergesjtèld \* ~ \ bn tegenovergesteld
tillefonere \\ \ \ zw.ww telefoneren syn.opbelle
tillefoon \\ \ m (tillefoons-tillefeunsje) telefoon
tillegram \\ \ [O/M] o telegram, telegrafisch overgeseind bericht
tillevizie \\ \\ m (tillevizies-tillevizieke) televisie
tinne \ bn. stofn. van tin vervaardigd, [O]: tene
tirrepuit \\ ~ m (tirrepuite-tirrepuitsje) therapeut
toaj \ v (toaje-tuèjke) kwaadaardig wijf, syn: → krağ
toan m (toane-tuènsje) toon (muziek)
toanbank \ ~ v toonbank, winkelbank
toanlödder \ \ v toonladder (muziek)
tob \ m (tobbes-töbke) tob(be)(met hengsel), syn: ummer
toch I bw toch, desondanks II m –1 (tochte-töchske) (trek)tocht, toer, stoet -2 [O] (Th.D) vruchtgebruik
toebak kk\ \ [O/M] tabak; [J: tebak]
toebaks۰buul kk\ \ kk\ m tabakzak; ...doas v tabaksdoos
toeddele kk\ zw.ww tuttelen, bemoederen
toedrach kk\ \ v (g.mv) toedracht
toef kk\ m (tuuf-tuufke) -1 boeket, tuil, ruiker –2 dot, topje: hae kreeg ’nen toef sjlagroum op de koffie
toeffel kk\ m g.mv –1 wandeling, ommetje; hae houw zienen vasten toeffel -2 smak, buiteling: dao haet ‘r miech ‘nen toeffel gemaak, syn: toervel –3 bewegingsvrijheid; syn. toemel
toeffelaer kk\ \ m schuifelaar, kuieraar
toeffele kk\ zw.ww –1 toffelen, slaan, ranselen: hae haet ze flink getoeffeld gekrege –2 kuieren, ronddolen
toegenkelek kk\ \\ bn.bw toegankelijk –1 genaakbaar, open(staand) v.personen –2 bereikbaar (v.plaatsen)
toeke lk~ zw.ww -1 bedillen, sarren, plaagstoten uitdelen: mèt de vastelaovend maog ziech getoek were –2 stiekem (al spelend) pijn doen: die kinger waore ziech wir aan ’t toeke
toekert lk~ m (mv. toekerte) plaaggeest
toekóms kk\ \ v (g.mv) toekomst
toelaote kk\ \ onr.st.ww (laote) toelaten, dulden
toelèğğe kk\ \ wk.st.ww (lèğğe) toeleggen (op), zich intensief aandachtig bezig houden met: dao mót iech miech ins op goon toelèğğe
toeleplant lk~ ~ v (ook: toelepant) (plantk.) grote lisdodde, duikelaar (A: Tulepant = (D): Tulpe)
toemaot kk\ \ v toemaat, extraatje –1 (lett.) overmaat. b.v. stuk stof –2 (fig.) toegift, uitsmijter, laatste pittig nummer, syn: toesj kk\
toemel lk~ m –1 tuimel, val, buiteling; -2 bewegingsvrijheid; syn: toeffel
toemelaer lk~ \\ m tuimelaar –1 onderdeel v. vuurwapen –2 duikelaar, steeds rechtspringend poppetje (kinderspeelgoed) –3 soort van duif, die zich buitelend laat vallen
toemele lk~ zw.ww tuimelen, duikelen, buitelen
toemelvinster lk~ ~ v tuimelraam
I toen kk\ [M/J] bw toen [O: doe kk\]
II toen lk~ [O] (Th.D) m hoge heg als omheining van ‘n tuin (etym.) →tuunhèğ
toep kk\ m (toeppe-tuupke) dikke stip
toepee kk\ \ [O] (Th.D) haarkuif
toepèt kk\ \ [M/J] m (toepètte-toepètsje) toupet
toepnaas kk\ \ v wipneus, syn: wiepnaas
toeppe kk\ zw.ww -1 tippen, korte klopjes of tikjes geven –2 toepen (kaartspel) -3 toppen, van de top ontdoen, inkorten, kortwieken
toeppes kk\ m dwaas persoon, dolleman, halvegare: dat ies ‘ne gekken toeppes; syn. →flabbes
toer lk~ m (toere-tuurke) –1 rondgang, rondtocht –2 tijdspanne, poos –3 zwaar karwei, klus, ingewikkeld werk –4 verlenging v.e. breiwerk met één steek over de hele breedte (naald) -5 handelwijze, gedachten: zoa kump ‘r ins op ‘nen anderen toer –6 (bakterm) kneedbeweging bij deegbereiding –7 omwenteling, ronddraaiende beweging v.e. motor-as
toere lk~ zw.ww toeren, rondrijden, plezierrit maken
toerentèller lk~ \ m toerenteller
toeris kk\ \ m (toeriste-toeriske) toerist, syn. vekansiegenger
toernee kk\ \ m (toernees-toerneke) –1 tournee, rondreis –2 [O: Th.D) mallemolen, carrousel –3 (Th.D) rondje drank (traktatie) syn. rundsje
toernikèt kk\ \\ (Fr: tourniquet) m (toernikètte-toernikètsje) draaikruis, draaihek; syn. tiervel
toernooj kk\ \ (Fr: tournoi) o toernooi, kampspel
toerre kk\ zw.ww -1 hinderlijk rondvliegen van insecten –2 vervelend om iemand blijven heendraaien
toert lk~ (Fr: tourte) v (mv.toerte) –1 taart van harde linzendeeg met hoge opstaande rand –2 (scheldn.) voor lastige, onuitstaanbare vrouw
toertendeig lk~ ~ m deeg om ‘toerte’ van te bakken
toervel lk~∂ m buiteling [O: toelver], syn:, sjuiter, tiervel, tielver, toeffel, toemel, val ~, vläög
toervele lk~∂ zw.ww –1 buitelen, rondtollen, wervelen, syn: tiervele, toemele, dukele –2 ongedurig bewegen,
toervel۰vot lk~∂ \ (ook: tiervelvot) v draaikont –1 lett. iemand die niet stil kan zitten –2 fig. draaier, iemand die steeds van mening verandert; ...wind lk\ ∂ ~ [O] m wervelwind
I toesj kk\ -1 muzikale uitsmijter, syn. toemaot –2 wildebras
II toesj lk~ m ruil(ing), uitwisseling (K/A: Tuusch)
toesje lk~ [O/M] (D: tauschen) zw.ww ruilen (K: tuusche)
toesjee kk\ \ tsw (uitroep) touché, treffer
toesjere \ \ zw.ww toucheren -1 licht aanraken (schermsport, biljartspel) –2 innen, syn. opsjtrieke
toe۰sjlaag kk\ ~ m toeslag van geld, toelage, bijbetaling; ...sjouwer \ m toeschouwer; ...sjpietse kk\ zw.ww toespitsen; ...sjpraok \ [O/M] v toespraak, redevoering; [J: spietsj lk\]; ...sjtand ~m toestand; ...sjtèl ~ o toestel, syn: apperaat; ...sjtoon \* onr.st.ww (sjtoon) toestaan, veroorloven, permitteren, syn. permetere; ...sjtumme \ zw.ww toestemmen; ...sjtumming \ v toestemming, [O: permiesje] (→ ook: verlof)
toet lk~ v (mv. toete) -1 toeter, claxon syn. tuut lk~ –2 vrouwenborst; syn. tiet, tèt
toete lk~ zw.ww -1 toete(re)n, syn: tettere, träöte -2 claxonneren syn. tute lk~
toet-mem-sjoos kk\ \ \ bw gelijk, om het even, syn: (al) egaal (Fr:toute même chose) syn.parej
toevalligerwies kk\ \ lk\ bw toevalligerwijs, bij toeval, syn: per toeval
toevlöch kk\ \ m toevlucht
toew kk\ bn.bw dicht, (af)gesloten: maak die deur ins toew; (ook in alle samenstellingen met ‘n werkwoord: dicht... = toew...)
toewas kk\ \ (ook: twias) m (mv. toewasse) thuja (mod.Lat. thuya) geslacht van coniferen
toewieze kk\ lk~ st.ww toewijzen, toekennen
toewsjlaag kk\ ~ m vlaai of taart met deeglaag ter afdichting van het vulsel
toezeender kk\ \ [O/M] \\\ m toeziend voogd
toezèğğe kk\ \ onr.st.ww (zèğğe) toezeggen, beloven syn: belaove, versjpreke
toeziech kk\ kk\ o toezicht
toezjoer kk\ lk\ [O/M] (Fr.toujours) bw altijd, voortdurend, steeds, immer, syn: (neg.) allezeleve ( [O/M: ummer(toe)], [J: altied]
tok \ m suspensoir, draagband voor balzak, syn. suspenzwaar (Fr. suspensoir)
tol ~ m tol -1 toegangsrecht (tol betalen) –2 (tolle-tölke) tol (kinderspeelgoed) [‘meisjes’tol: koekkerel, dop; ‘jongens’tol: haktol]
tolhoes ~~ [O/M] o tolhuis syn. hoolhoes
tolle \ zw.ww tollen -1 met ’n tol spelen –2 ronddraaien als ’n tol, syn. toervele, tiervele
tölp ~∂ v (tölpe-tölpke) tulp (bloem)
tómpoes \ \ (Fr.tompouce) -1 v tompoes, rechthoekig roomgebakje -2 m kleine opvouwbare damesparaplu, syn: knirps [D]
tón \ v (tónne-tunneke) ton -1vat syn.vaat -2 geldswaarde € 100.000,- -3 gewicht 1000 kilo
tóng \ v (tónge-tungske) tong –1 smaak- en spreekorgaan in de mond –2 vlees v.d.tong als gerecht (van rund) -3 platvis, zeetong –4 voorwerpen die op ’n tong lijken zoals: schoentong, vibrerend blaadje in orgelpijp
tónge۰woorsj \ ~ v tongenworst
tóng۰reem \ \ m tongriem; ...sjlaag ~ m tongslag; ...val ~ m tongval, kenmerkende uitspraak v.e. gewestelijke taal, accent, syn: aksent
tónke ~\ [O] (Th.D) zw.ww tokkelen, gedurig op snaarinstrument spelen
tóntel ~ m (mv.tóntele) –1 vod, oude lap, syn. lómmel –2 scheldn. sloerie; slet; smerig, slecht gekleed wijf
tónteldoas ~ \ v tondeldoos, doos met vuurslag en niet verkoold linnen, dat door vonk gaat gloeien
toog \ m (toge-teugske) toga (r.k.) soutane, lang kleed als de gewone dracht van priester of misdienaar
toosje [M/J] o.vkw toastje, klein hartig koekje bij de borrel
tore ~* m (tores*-teurensje*) toren
torekruus ~*\ lk~ o torenkruis, kruis op toren
toren۰haan ~* \ m vorm v.e. haan op r.k. kerktoren; ...uul lk\ m torenuil, kerkuil, syn: kèrkuul
tore۰valk ~* ~∂ m torenvalk; ...vinster ~ v torenvenster
törf ~∂ m stofn. turf
törfmolm ~∂ \ ∂ m turfmolm
torteldoef \\ lk\ v tortelduif
tösje \ vz tussen
tösje۰beij \ \ (ook: tösjebeids) (i.s.m. kómme) bw tussenbeide: iech bin wir tösjebeij mótte kómme; ...kóms \\ \ v tussenkomst; ...moer \\ lk~ v tussenmuur
tösjenoet bw tussenuit
tösjentied \\ lk~ m tussentijd
tösje۰tiejds \\ kk\ bn.bw tussentijds; ...zank m tussenzang
tot \ I tot –1 vz: iech loup mèt tot in de Groatesjtraot –2 voegw:: wach mer tot iech diech roop II dat voegw: (verbastering): iech weit tot ‘r kump; hae meint tot ‘r get miè ies
tous ~ [O](Th.D) m (ook: tousj) termijn m.b.t. pachtovereenkomst (etym. tuisen) → ook: baggere
touvenaer ~ \ m tovenaar
touver۰bal ~ ~ m toverbal, kleurbal, veelkleurig balvormig snoepje; ...doas \ v toverdoos; ...drenkske ~ o.vkw toverdrankje; ...lanteern \~*∂ v toverlantaarn
touw \ v (touwe-tuike \) touw
touwe \ [O/M] wk.zw.ww spoeden, haasten syn. sjpowe, pressere/persere
touweriej \ \ v bergplaats voor de touwen
touw۰klumme \ \ st.ww touwklimmen; ...lödder \ v touwladder; ...sjlaeger \ [O] m touwslager; ...trèkke \ st.ww touwtrekken
t’r → t’r(sj)
traanjel ~ [O/M] (Th.D) v (traanjele-traenjelke) tralie, [J]: tralie
tradisie \ \\ v traditie; [O: tradiesje \ lk~ \]
trae \ I onr.st.ww (trae-treut-troot-getrowe /getroo) [J]: traeje –1 treden, stappen, trappen, stampen: vreuger moeste de mèsdenerkes in de kèrk d’n örgel trae –2 bespringen door mann. vogels: d’n haan treut de hin II m tree (trede) -1 deel v.e. trap –2 stap, pas
traef \ (Th.D)(oud-Fr: tref) m (traeve-traefke) treef, dunne balk
traener \ (E: trainer) m (mv.traenersj) trainer, oefenmeester
traeplank \ ~ v treeplank
traetere zw.ww treiteren, tergen, sarren; syn: transenere, koejenere, [O:→ veksere]
traktasie \~\ [O: traktaasje] v traktatie
trakter m (traktersj-trekterke) tractor
traktere \ \ zw.ww trakteren inz. onthalen op lekkernijen, rondje geven
tram \ m tram –1 openbaar vervoermiddel (trams-tremke –2 (scheldn.) plompe, stuurse vrouw, trut
trampe ~ zw.ww trappen, schoppen, syn. sjtampe, (genasaleerd v.) trappe
trampelaer ~ \ m (scheldn.) (ook: trampel (vr.) –1 wandelaar, inz. heen en weer lopend persoon –2 (fig.) lomp persoon: doe sjtómmen trampelaer
trampele ~ (Köln: trampele) ~\\ zw.ww –1 trante(le)n, drentelen -2 treuzelen, talmen
trampelko ~ \ m –1 trantelend persoon –2 lomp stappend persoon syn. trampelaer –3 treuzelaar
transenere \\ \ (Fr: transir/transe) zw.ww kwellen, treiteren, koeioneren syn. koejenere
trant ~ (g.mv) m trant -1 wijze, manier, stijl –2 vaste manier v. gaan / lopen syn.gank
tranzjeer۰mets \\ \ o trancheermes, voorsnijmes; ...versjèt \\ v trancheervork, voorsnijvork
tranzjere \ \ (Fr.) zw.ww trancheren, in plakken voorsnijden
traochele \ zw.ww rijgen, met grote steken voorlopig (vast)naaien t.b.v. het pasklaar maken v.e.kledingstuk
traochel۰gare \ ~ o rijggaren; ...naold \ v rijgnaald; ...vaam \ m rijgdraad
I traog \ bn.bw traag, langzaam
II traog ~ m (träög \ -träögske) -1 (etens)trog, voederbak (→troog) -2 scheldn. rotwijf, syn:→ krağ
traon \ -1 v (traone-träöneke) traan, druppel, vocht uit de oogklieren –2 m stofn.(g.mv) traan (v. walvissenspek)(→ ook: levertraon)
traone \ zw.ww tranen
traongaas \\ o traangas
traonig \ bn tranig, naar traan ruikend, smakend
träöt ~ [O/M] [J: treut] v (träöte-träötsje) –1 toeter, syn. toet lk~ -2 smoel, kakement syn. bakkes: houw ‘m op die träöt
träöte ~ zw.ww toete(re)n, syn: toete lk~
trap \ m (trappe-trepke) trap – 1 het geheel/ de constructie van traptreden (→ook: trae) –2 schop, syn: sjtamp, tramp –3 trapleer, huishoudtrap: dao kóm iech neet aan, iech pak miech ’t trepke syn. traplödder -4 (taalk.) steltrap
trap۰läön \ \ m trapleuning; ...lödder \ v (huishoud)trap, trapleer syn: trap; ...luiper ~ m traploper
trappe \ zw.ww –1 trappen, stampen, schoppen syn. trampe, sjtampe, trae
trappehoes \ lk~ o trappenhuis
trappere \ \ (Fr.attraper) zw.ww betrappen: ze höbben ’m getrappeerd
trap۰pertaol \ \\ o trapportaal syn. euverloup; ...roow \ v traproede; ...trae \ m traptrede
tratsje \ I mv grote voeten/schoenen, syn: platsje II zw.ww –1 door modder lopen (samentrekking van trae en pratsje?) –2 plomp, onhandig (op te hoge hakken) lopen
trebuun \ lk\ v (trebune-trebuneke) tribune
treech \ [O] (Th.D) v tricht, drecht, doorwaadbare plaats in rivier; syn: ğowee
treffe \ onr.st.ww (tref-tröf-trof-getroffe) treffen –1 raken: zie ies door de blieksem getroffe -2 uitkomen, van pas komen: dat tröf –3 ontroeren: iech woort getroffe door zien sjarriteit –4 tot stand brengen: ze höbbe ’n goow reigeling getroffe –5 (wk) ontmoeten: zie treffe ziech eder week
trein ~ I m (treins-treineke) trein: d’n trein houw alwir ins vertraging II o (Fr. terrain) treine-treinsje) terrein, grondgebied: op dat braoklieğğend trein weurt väöl geparkeerd –2 speelveld: ’t trein ies aafgekäörd
treinkeertsje ~ ~ o.vkw treinkaartje
treinknech ~ \ m terreinknecht
trèk \ m trek I (g.mv) -1 luchtstroom, tocht: iech höb de ganse mieddeg op d’n trèk gezete –2 (vogel)trek: het reizen naar elders II (trèkke-trèkske) –1 slag bij het kaartspel: v’r krege mer einen trèk –2 wezenstrek: daen trèk haet ze van häör moder –3 haal, hoeveelheid rook die men inhaleert: hae pakde nog ‘ne gowen trèk aan zien sigaar en leet ze toen oetgoon –4 ruk, de handeling van trekken
trèk۰bal \ ~ m -1 trekbal, effect aan de bal bij voetbal- of biljartspel; -2 [O/M] m mallejan, mallewagen, één-assige kar met twee hoge wielen en een disselboom voor het vervoer van bomen; ...haok \ m trekhaak; ...hónd ~ [O/M]) hond voor kar; syn. karhónd
trèkke \ st.ww trekken –1 kracht uitoefenen naar zich toe –2 gaarsudderen van soep -3 mank lopen: iech zeen ‘m mèt e bein trèkke -4 opvoeden; zie haet ziech de kinger good getrokke; -5 kweken, tot bloei brengen van planten –6 steuntrekken, uitkering genieten –7 aarden: hae trèk nao ziene pap –8 rondtrekken v.e. optocht: ies ‘r al aan ’t trèkke ?
trèkker \ m (trèkkersj-trèkkerke) trekker –1 persoon die trekt –2 onderdeel v.e. mechanisme om door trekkende beweging dit in werking te stellen –3 bivakkeerder –4 vloer- of ramentrekker
trèk۰look \ ~* o tochtgat
trèk۰mötsj \ \ [O] v gebreide puntige vrouwenmuts; ...peerd ~* o trekpaard; ...plaoster \ trekpleister, pleister m. trekzalf; ...sjtang \ v trekstang (aan bouwconstructie); ...vogel ~ m trekvogel; ...zaeg \ v trekzaag; ...zak \ m accordeon, syn:moneka, penspiano kwetsjbuul; ...zauf \ v trekzalf
trènere \ \ (Fr. trainer) zw.ww traineren, rekken, slepend houden
trètäör \ \ m (trètäörsj-trètäörke) traiteur, uitzendkok
treur۰marsj \ \ m treurmars; ...wiej kk\ m treurwilg
treuzel ~ v vrouw die treuzelt
treuzelaer ~ \ m man die treuzelt
trien lk\ (triene-trieneke) v –1 (Fr. terrine) terrine, aardewerk soepkom –2 plompe meid, trut, trijn, troel, (v.Trijn/Catharina) syn. troela, braatsj
triko \\ (Fr) [O/M] m (triko’s-trikoke) trui, jumper; [J: truij]
triómf \ ~m triomf, overwinning, zege
triómfantelek \\ ~ bn.bw triomfantelijk, zegevierend
trioolder [O] (Th.D) m rondreizende muzikant inz. doedelzakspeler
tripsop (Th.D) (Fr: tripes = ingewanden) soep waarin de ingewanden v.h. slachtvee zijn gekookt
troan \m (troane-truèneke) troon
troane \ zw.ww –1 tronen, zetelen -2 lokken, troggelen
troas \ m (g.mv) troost
troaspries \ lk~ m troostprijs
troebedoer kk\ lk\ m troubadour (minnezanger), rondtrekkende liedjeszanger die zichzelf begeleidt
troedel kk\ v vrouw die er onverzorgd uitziet, syn. → sjlóns
troef lk\ -1 v (troeve-truufke) troef, speelkaart –2 (g.mv) levenslust, fut: zie haet gein troef miè syn. → kevoek
troeffel kk\ v (troeffele-truuffelke) –1 troffel (metselaarsgereedschap) –2 armzalige vrouw –3 blik (v.stoffer en blik)
troela lk~ \ v troel, plompe meid, onbenullige vrouw, syn. tut, trien, braatsj
troeve lk\ zw.ww troeven, kaartspelen
troew lk~ -1 bn.bw trouw, zedelijk verbonden –2 v/m getrouwheid, volharding in kameraadschap
troewe kk\ (O) [D: trauen] -1 vertrouwen [M/J: vertroewe] –2 (i.s.m. aan) (wk) z.wagen: dao troew iech miech neet aan
troewhertig lk~ \ bn.bw trouwhartig, eerlijk, openhartig
trölle zw.ww kantelen, wentelen, rollen, draaien inz. jongensspel: die jónge ginge gaer trölle in de graaf van de Heitgrach
tróm \ v (trómme-trumke) trom(mel) (slaginstrument)
trómbón \\ v (mv.trómbóns) trombone (koperen blaasinstrument m. schuiven)
tromel ~ [O] (Th.D) m tros (v. druiven): ‘nen tromel droeve [M/J: tros]
trómme \ zw.ww (tróm-trómp-trómde-getrómp) trommelen
trómmel \ v (trómmele-trummelke) platte (ronde) blikken (opberg)doos
trómmelaer \ \ m trommelaar, tamboer, syn: trómmelsjlaeger
trómmel۰rem \\ \ v trommelrem; ...sjlaeger \ m trommelslager, tamboer; ...sjtek \ m trommelstok
trómp ~ [O/M] (→Th.D) (mv. trump) losse, opstaande paal, in de beugels van de bomen van een oogstkar gestoken ter verhoging (met horizontale ladder) van het laadvermogen
trómpöt \ \ v (trómpötte-trómpötsje) trompet, (koperen blaasinstrument m. ventielen)
troog ~* m (mv.träög) (etens)trog, voederbak, syn: voorbak
tros \ [M/J] m (trös-tröske) tros, bundel vruchten; [O: tromel]
trouw \ [O] m huwelijk, echtverbintenis: in d’n twièden trouw haet zie nog drie kinger gekrege; [M/J: huwelek] (→ook: broed... en broelof...)
trouw۰beukske \ \ o.vkw trouwboekje; ...daag ~ m trouwdag
trouweriej \ \ v trouwpartij, huwelijksceremonie, trouwplechtigheid
trouwes \ bw trouwens, overigens, syn. uberhaup(s)
trouw۰keerts \ \ v trouwkaars; ...rink ~ m trouwring
t’r(sj) onbep.vnw. er (in geval van ‘partitieve genitief’ = een van de meerderen)): iech möt t’rsj vief höbbe, meh iech tèl t’r mer veer
truèste \ zw.ww troosten, vertroosten
truij \ [J] m (truije-truijke) trui, tricot, wollen kledingstuk voor het bovenlichaam; → triko
truuğ kk\ (verlengde vorm: truuğğersj) bw terug –1 naar punt van uitgang: heen en truuğ –2 weer bij de eigenaar: doe krie(g)s nog geld truuğ -3 geleden: vief jaor truuğ –4 weergekeerd: iech bin bliej tot ‘r truuğ ies
truuğdriè kk\ \ zw.ww terugdraaien
truuğğersj kk\\ bw (v.plaats) achterwaarts, naar achteren, achteruit: gank ins get truuğğersj; dat hoes lieğ get truuğğersj
truuğ۰houte kk\ ~\ onr.st.ww (houte) terughouden; ...-op-juu(j) \\ tsw ‘achterwaarts’ commando voor paard (m.wagen)
truuğ۰sjlaag kk\ ~ m terugslag, syn: truuğval; ...sjtoate \ onr.st.ww (sjtoate) terugstoten; ...trae \ onr.st.ww (trae) terugtreden; ...traprem \ \ v terugtraprem; ...trèkke \ st.ww terugtrekken; ...zètte \ st.ww terugzetten
truuk kk\ (Fr.truc) m I (Th.D: trük) truc, bedrog, handigheid, kunstgreep, foefje, streek II truck, vrachtauto met onderstel voor ‘n oplegger
truukkedoas kk\ \ v trukendoos
truut kk\ [O/M] (Th.D) v (truutte-truutsje) trut, onbenullige sukkelige vrouw; [J: trut]: syn: tut, tuttebel
tuèn \ mv grappen, streken, vreemde gedragingen: hae haet nog ummer van die sjtóm tuèn veil
tuge lk\ \ zw.ww –1 tuigen, het tuig aandoen, optuigen –2 getuigen, blijk geven, syn:. getuge
tuijel ~\ [O/M] (Th.D) m (g.mv) sleur, handelwijze waarbij men gedachteloos de gewoonte volgt
tuike۰sjpringe \ ~ st.ww touwtjespringen; ...trèkke \ st.ww touwtjetrekken (kermis-attractie)
tuin ~ [M/J] m (tuine-tuinsje \) omheinde tuin [O:hoof, gaard]
tuine ~ zw.ww (koppelww) -1 schijnen, lijken: hae tuint groater es tot ‘r ies –2 tonen, laten zien: kins doe miech die sjpölle ins tuine? –3 (wk) tonen wat je waard bent, mainteneren, manifesteren: “tuin diech ins” syn. mentenere
tuit ~ v (tuite-tuitsje) metalen schenkkan
tuitel ~\ m tuit, uitloop of schenkbuisje van schenkkan
tuiterluit ~ \ ~ m (ook: teuterleut) -1 kleinigheid, futiliteit, wissewasje, syn: akkefietsje, hanepinneke –2 schijntje, prikje, habbekrats
tuje kk\ zw.ww tuien, met tuien vastzetten
tujere kk\ zw.ww tuieren, het vee laten grazen aan ‘n tuierpaal
tujerpaol kk\ \ [O] m tuierpaal, paal waaraan men ’n dier vastzet om op ’n bepaald stuk grond te grazen
tummere \ zw.ww timmeren
tump ~ m (tumpe-tumpke) timp, uitstekende punt, spits toelopend uiteinde
tumpe ~ zw.ww (r.k.) tampen, luiden (als herhaling) v.d. kleine klok voor aanvang v.d. kerkdienst
tune lk~ [O/M] zw.ww het met stokken en takken aanleggen en onderhouden van een (meidoorn) haag als omheining
tunneke (ook tunnekesbloom) o.vkw blaas-silene, blaasjeskruid (bloem)
tut →troela
tute lk~\ zw.ww toeten syn.→ toete
tutebölles lk~ \\ m sul, sufferd; syn: →uèm
tuteman lk~ ~ [O] (Th.D) m hoornblazer als nachtwacht
tutendöl lk~ ~ bn.bw hoorndol
tutetuut lk~\ lk~ v papieren of plastic zak om gebruikte papieren of plastic zakken in op te bergen voor hergebruik
tutte(le) (Th.D: tuzzele) zw.ww tuttelen –1 sukkelen bij het werk in huis: ze löp nog get door ’t hoes te tuttele -2 liefkozen, vertroetelen
tuub lk\ tube –1 smalle luchtband voor racefiets (tuubs-tuubke) –2 kokertje van zacht metaal m. schroefdopje (tube-tuubke)
tuujdraod kk\ \ m tuidraad →tuje
tuukke kk\ zw.ww –1 fnuiken, intomen, kortwieken –2 (Th.D) op z’n plaats zetten, de mond snoeren: dae moeljan woort door de veurzietter good getuuk
tuul kk\ I m tule (g.mv) doorzichtig garenweefsel II v –1 (lett.) tul, tuit van ’n kan –2 (fig.) neus houw 'm veur die tuul
tuun lk~ [O] (D: Zaun) m heg van in de grond gestoken takken
tuun۰hèğ lk~ \ v meidoornhaag; ...hejsj ~ v handschoen van grove stof of leer gebruikt bij het werken aan de meidoornhaag; ...tang \ v haagtang, snoeischaar syn. ulebek
tuup kk\ m (tuuppe-tuupke) –1 top, hoogste punt (v.e. berg) -2 kruin (v.e.boom): d’n tuup van de mei-den waor diet jaor aafgebroke -3 piek (puntig versiersel) van de kerstboom
tuuppe kk\ zw.ww toppen, het uiteinde of de top wegnemen (v.e. boom)
tuupzjwoar kk\ \ bn topzwaar
tuurtsje lk~ \ o.vkw (mv. tuurtsjes) gebakje, taartje
tuut lk~ v (tute-tuutsje) -1 papieren of plastic zak (als verpakking) -2 claxon, toeter, syn: toet
twalèt \\ o -1 (mv. twalètte) toilet, wc, gemakhuisje, privaat, syn. huuske, sjiethoes; [O: gemaak, sekreet] –2 opmaak, make-up: zie moes zoanuèdig nog effe twalètmake
twalèt۰make \\ ~ zw.ww toiletmaken; ...pepier \ lk~ o toiletpapier; ...taofel \ v toilettafel; ...tesj \ v toilettas; ...ummer \\ m toiletemmer; ...zeip ~ v toiletzeep
twelf \∂ hfdtelw. twaalf (12)
twelfderlei \∂\\ onverb.bn twaalfderlei, twaalfsoortig
twiè \ -1 hfdtelw. twee (2); -2 mv (met z’n) tweeën: veer waore mèt oos twiè / geer waort mèt uuch twiè / zie waore mèt hun twiè
twiède \ rangtelw.bn tweede: hae kaom op de twiède plaats (→twièds)
twièderlei onverb.bn tweeërlei
twièdrach \ \ v tweedracht, syn. twièsjpalt;
twièds \ rangtelw. tweede: hae ies vandaag wir twièds gewore; [J: twiède]
twiè-en-’n-hauf \ \ \ \ bn tweeënhalf
twièëntwintig \ ~ \ hfdtelw. tweeëntwintig (22)
twiefel lk~ m (g.mv) twijfel (geestestoestand)
twiefelaer lk~ \ m (twiefelaere-twiefelaerke) twijfelaar -1 persoon die twijfelt –2 bed, dat het midden houdt tussen één- en tweepersoons
twiefele lk~ zw.ww twijfelen
twiefelechtig lk~ \ bn.bw twijfelachtig
twièklank \ ~ m tweeklank
twièling \ \ m tweeling
twiè۰sjpalt \ ~ m tweespalt, syn. twièdrach; ...sjprunk ~ m tweesprong; ...sjteins \ bn tweesteens; ...sjtried lk~ m tweestrijd; ...sjtummig bn tweestemmig; ...verdener(sj) \\ m(mv) tweeverdiener(s); ...ziets kk\ bn tweezits
twintig ~hfdtelw twintig (20)
twintigste ~ \ rangtelw. twintigste
’twoart \ [O] tsw nietwaar ? [M/J: neet (dan) ? ]
.