In samenwerking met de bestuursleden van de heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach, de heren Jos Lodewick, John Odekerken en Fons Heijnens vonden we in maart 1998 zeven inwoners van Houthem en directe omgeving, die al drie generaties in Houthem wonen en thuis steeds hun moedertaal hadden gesproken, bereid om zitting te nemen in ’n gespreksgroep van Houthemse dialectsprekers.
mevrouw Mia Slenter-Ackermans, gezinsverzorgste
mevrouw Fien Lahaije-Kusters, hotelhoudster
mevrouw Edmée Thirion-Vijghen, onderwijzeres, geboren te Valkenburg
de heer Jef Moobers, landbouwer
de heer Hub. Frijns, schilder
de heer Jef Sleijpen, chauffeur
de heer Nico Thirion, ambtenaar
De groep kwam voor de eerste keer bij elkaar op 15 april 1998 en vond daarvoor een uiterst gastvrij onderkomen ten huize van voorzitter Jos Lodewick van de heemkundevereniging en zijn vrouw Marij te Strabeek.
Vervolgens ontmoetten we elkaar daar ook op de woensdagavonden 20 mei, 16 september en 2 december 1998 telkens van 19.30 tot 22.00 uur.
We mochten horen, dat het Houthems zowel in klanken, maar zeker ook in tonen, duidelijk verschilde van het Valkenburgs en in meerdere opzichten tendeerde naar het Meerssens en het Maastrichts.
De verschillen met het Valkenburgs, waren veelal dezelfde als die van het Bergs; het opvallende was dat er ook hier niet alleen sprake was van klankverschillen, maar ook van toonverschillen. Een en ander is dan ook afzonderlijk weergegeven in het hiernavolgende overzicht.
De echter Houthemers waren eenduidig in hun spraak. Af en toe kon je horen dat de moeder van Jef Moobers geboortig was van het Waalse Clermont. De verschillen tussen het Houthems en het Valkenburgs werden beaamd door onderwijzeres Edmée Thirion-Vijghen.
We hielden fijne herinneringen over aan ons samenzijn en willen aan de leden van de gespreksgroep van Houthem en aan het bestuur van de heemkunde-vereniging Houthem-St.Gerlach onze dank en waardering uitspreken voor hun inbreng bij de totstandkoming van deze ’Vallekebergsen Dieksjenaer’.
Klankverschillen
Valkenburg | Houthem | Valkenburg | Houthem | |
ee ~* | ae ~* | uu kk\ | u \ | |
geel | gael | knuup | knup | |
lepel | laepel | truuğ | truğ | |
tege | taege | buukke | bukke | |
deersje | daersje | uuch | uch | |
peersje | paersje | Suub | Sub | |
weeg | waeg | buufsjtök | bufsjtök | |
eu ~* | äö ~ | oe kk\ | ó \ | |
sjeut | sjäöt | loetsj | lótsj | |
eupening | äöpening | knoep | knóp | |
gebeurtig | gebäörtig | genoeg | genóg | |
peurtsje | päörtsje | sjroebbe | sjróbbe | |
heun | häön | boetse | bótse | |
treut | träöt | sjtoep | sjtóp | |
oo ~* | ao ~* | -w- | --- | |
look | laok | toew | toe | |
oorlog | aorlog | geboewd | geboed | |
ove | aove | doe boewts | doe boets | |
koon | kaon | geloewd | geloed | |
bove | baove | doe loewts | doe loets | |
poort | paort | |||
ie kk\ | i \ | eu \ | äö \ | |
diech / miech | dich / mich | beursj | bäörsj | |
ziette | zitte | weurd | wäörd | |
sjpiets | sjpits | |||
sjtriekke | sjtrikke | |||
sjmiek | sjmik | |||
wiet | wit | |||
s | sj | -j- | --- | |
mestreech | mesjtreech | biej | bie (insect) | |
pestoar | pesjtoar | 't sjniejt | 't sjniet (sneeuwt) | |
snachs | sjnachs | gesjniejd | gesjnied | |
smörges | sjmörges | zie sjniejt | zie sjniet (snijdt) | |
snaomieddes | sjnaomiddegs | gewiejd | gewied | |
smaondes | sjmaondes | nuujts | nuuts | |
-w- | -j- | |||
blowe | bloje | |||
sjpowe | sjpoje | |||
gowe | goje |
Losse verschillen
Valkenburg | Houthem |
gesjneje | gesjnoje |
sjteeg / gats | sjtièg |
koalef | koalever |
Toonverschillen
Valkenburg lange klinker, stoottoon lk\ |
Houthem korte klinker, stoottoon kk\ |
ie lk\ | ie kk\ |
pien | pien |
wiezer | wiezer |
ónderwiezer | ónderwiezer |
piel | piel |
Pieke | Pieke |
vief | vief (vijf) |
oe lk\ | oe kk\ |
sjroef | sjroef |
droef | droef (druif) |
baljoene | baljoene |
kloes | kloes |
broene baer | broene baer |
doef | doef (duif) |
uu lk\ | uu kk\ |
buun | buun |
uul | uul |
muus | muus |
kruun | kruun |
duufke | duufke |
sjruufke | sjruufke |